Na proposta de EH Bildu vostedes utilizan o concepto de publicidade que a Confederación de Ikastolas defendeu durante estes anos: si trátase dun centro de rede pública ou concertada, será público –e recibirá un financiamento público do 100%– todo centro que cumpra unha serie de obrigacións e dereitos. Outras voces reivindican que o máis axeitado para recoñecer o carácter público é a publificación directa dos centros concertados, é dicir, a súa integración na rede pública. Este é un tema conflitivo que vén
da lei educativa de 1993 e parécenos que repetir o esquema de publificación de entón sería un erro. O proceso de publificación do 93 viño como consecuencia do pacto entre o Partido Socialista e o PNV sen a participación do resto de partidos e da comunidade educativa. A publificación tiña obxectivos moi concretos, non pechando totalmente a porta á posibilidade de crear un terceiro modelo que fose estatal, trouxo a mera asimilación das ikastolas no sistema público e creou moitos nós que aínda non se liberaron. Expuxemos a publicidade con todo o apreso desde entón e cunha nova mirada: temos moi asimilada a existencia dun único modelo público, que está ligado á centralización e ao control absoluto da administración, pero hai outros modelos públicos en Europa do Norte, Cuba, Portugal… Aprendemos deles e adaptámolos á realidade de Euskal Herria, tendo en conta a cultura da cidadanía aquí presente. Para nós, máis aló da titularidade do centro, un centro de modelo público é un centro que cumpre o trece dereitos que todo cidadán vasco debería ter, porque creemos na conxunción da administración, pero tamén da participación comunitaria da cidadanía. Hai que ter en conta que o resto dos servizos públicos foron creados pola administración, pero que neste país a educación non foi creada unicamente pola administración, e que o urbanismo tamén fixo unha achega moi importante no sistema educativo que temos. Os concellos apostamos por un modelo público descentralizado de vital importancia, baseado na autonomía dos centros.

Nesa descentralización propondes que os concellos teñan un papel fundamental na educación.
A nosa educación, excesivamente centralizada, excesivamente burocratizada e moi afastada das realidades dos centros, queremos dar a volta a este modelo piramidal para que sexa un modelo educativo construído de abaixo a arriba. Está demostrado que as institucións máis participativas da cidadanía son as institucións locais, as máis próximas á cidadanía, as que mellor satisfán as necesidades da cidadanía. Durante a pandemia, as institucións locais foron as máis eficaces para garantir computadores e conexións wifi aos alumnos que o necesitaban. Parécenos que estamos a facer camiño para garantir unha mellor educación de calidade mediante a asignación de maiores competencias aos concellos. Tamén propuxemos Ecosistemas Colaborativos de Educación, consellos educativos municipais vinculantes, nos que participarían os propios centros educativos da localidade, que se inclúen no modelo público anteriormente exposto. Aínda que o modelo que expomos vai máis aló da titularidade, modifica a forma de entender a propia titularidade, xa que atribuímos ás institucións locais competencias como a planificación educativa, a matriculación do alumnado e a xestión dos medios.

Como dis, a matriculación dos alumnos levádela a nivel local. De feito, a segregación que se dá na matriculación dos alumnos é hoxe unha das principais fontes de conflitos.
Xunto coa linguaxe, a segregación é a maior carencia da nosa educación e entendemos que a segregación está totalmente ligada á matriculación. O modelo actual de matriculación non funciona e hai que modificalo. Cremos que os criterios deberían seguir sendo fixados polo Departamento de Educación, pero que a xestión dos mesmos debería ser realizada polos concellos, seguindo o modelo catalán. Para que os conflitos que se dan na matriculación non se discutan en mesas remotas, coma se os alumnos fosen números buxán, senón nos consellos educativos locais mencionados, tendo en conta a realidade local. En Vic, por exemplo, en Cataluña, a pesar das dificultades, conseguiron dar a volta á segregación en base á participación comunitaria. Ou en Orereta, por exemplo, desde hai catro anos está a realizarse unha proba piloto, o concello participa na matriculación, e de momento os resultados están a ser positivos.

Di que xunto coa segregación o principal buxán é a linguaxe. EH Bildu –e outros axentes desde hai tempo– propón superar os modelos A, B e D e xeneralizar o modelo de inmersión. É máis, entre as obrigacións que vostedes determinan para ser centros de carácter público e para conseguir financiamento público está o de ser centros de inmersión. Parece difícil que este punto chegue a un acordo parlamentario, que durante anos foi rexeitado polo PNV. O eúscaro é o principal
instrumento para buscar a cohesión social neste país e todo alumno debe ter unha boa competencia en eúscaro ao finalizar a Educación Obrigatoria, tal e como debe garantir o sistema educativo. Pero non ocorre, o propio modelo D non o garante, e por iso facemos a proposta. É posible sacar adiante esta proposta? Nós trouxémolo ao Parlamento na pasada lexislatura, e non saíu adiante, somos conscientes de que un modelo deste tipo non vai alcanzar o consenso político, pero este Parlamento si acordou que ao finalizar a escolarización obrigatoria os alumnos deben ter perfís de saída europeos en materia lingüística [que tamén en eúscaro teñen que alcanzar un determinado nivel].

Entón, non prevén un consenso neste punto –que se pida un modelo de inmersión a todos os centros para lograr o carácter público–? En que estades dispostos a ceder para chegar a un acordo educativo?Unha
cousa é o que propomos e a outra é o que imos estar dispostos a acordar uns e outros no camiño do acordo. Nos relatorios de expertos e axentes escoitadas até a data pola Comisión de Educación que se constituíu, polo momento, non escoitamos a ningún axente que estea en contra do modelo de inmersión. Xa veremos.

Tamén puxeron laicidad nas obrigacións dos centros para conseguir o carácter público. A vosa proposta exclúe á Escola Cristiá?
Insisto, unha cousa é a nosa proposta e outra no posible acordo cal será o resultado. Nós temos claro que o sistema público que propomos é absolutamente laico. En todo caso, propomos como transición o que aprobou a maioría progresista de Navarra: Que as horas mínimas de relixión marcadas pola LOMLOE sexan as máximas de relixión. Se as Escolas Cristiás estivesen dispostas a aceptalo, formarían parte do sistema público e, se non, membros da rede privada, segundo a nosa proposta.

Imaxinade que a ikastola, por exemplo, forme parte do sistema público que propondes e que a Escola Cristiá quede fose, non parece que a maioría do Parlamento acépteo.
A rede da Escola Cristiá na CAV supón o 35% do total do sistema educativo. O que nós expomos é que a escola pública actual tería que facer unha transformación, igual que as ikastolas, igual que a Escola Cristiá. E, entre outras cousas, paréceme que unha das principais cousas na transformación que debería facer a Escola Cristiá é deixar de lado a relixión, e o consenso logrado en Navarra pode ser o modelo que podemos traer á CAV, con todas as súas contradicións.

Reivindican a autonomía, a autogestión e o autogoberno dos centros. Existe o risco de que a contratación do profesorado realícese ao seu gusto? Nos centros que forman parte
do modelo público que propomos, todas as contratacións deben ser transparentes e a administración ten que facer labores de inspección para garantir iso. O modelo actual de Oferta de Emprego Público OPE está totalmente obsoleto, aínda en mans de Madrid, e nunha fase de transición habería que pór en marcha un modelo de OPE diferente á macro-estudos, así como mecanismos para acabar coa enorme taxa de temporalidade dos traballadores, se realmente queremos proxectos educativos estables. A única forma de garantir a igualdade de oportunidades non é a OPE e nós apostamos por unha educación de cero quilómetros, que favoreza a participación de profesionais próximos e de proximidade; neste sentido, o habitual debería ser que o profesorado tamén poida ter posto de traballo en centros próximos.

Seguindo coa autonomía dos centros, existe o risco de que se creen centros de primeiro e segundo grao impulsando a súa propia planificación e oferta?
Confiamos nos proxectos educativos dos centros. Que pasa? Que na actualidade os centros carecen de liderado pedagóxico, medios suficientes e autonomía suficiente para o correcto desenvolvemento dos proxectos educativos. A filosofía de “un centro escolar, un proxecto educativo” é enriquecedora para o público e para o sistema educativo, e queremos eliminar ese medo á autonomía, porque os centros participarían nos consellos educativos locais e neles participarían tanto os concellos como o Departamento de Educación, intervindo se houbese algunha físgoa para a falta de confianza.
Ademais, di que os centros de primeiro e de segundo grao, pero na actualidade hai moitos tipos de centros diferentes, cada centro está nun punto e o grao de empoderamiento do centro é moi diferente; os consellos educativos que expomos serían equilibradores, dotando máis a quen ten menos recursos, para que poida desenvolver un proxecto educativo de calidade.

A transmisión da cultura vasca ten unha gran importancia na súa proposta e expoñen a creación dun instituto que garanta esa transmisión nos currículos. É certo que as leis españolas e francesas condicionan o noso currículo educativo, pero, por exemplo, o 50% do mesmo está en mans das nosas administracións no Sur. Como se exerce esta competencia?
Máis do 60% das editoriais que xeran o currículo dos centros vascos son editoriais españolas con visión española. A transmisión da cultura vasca está en cuestión, entre outras cousas porque non existe unha política educativa firme a favor dos contidos e do coñecemento vasco desde o Goberno, polo que estes contidos se definen en función do proxecto educativo do centro e da liberdade de cátedra do profesorado. O último exemplo é o dos decretos curriculares que sacou a ex conselleira de Educación do Goberno Cristina Uriarte, Heziberri, que eran a versión en eúscaro da LOMCE. Para facer fronte a iso –e sabendo que é o noso desexo que o 100% do currículo estea nas nosas mans–, o que expomos na fase de transición é que a competencia do 50% na xestión curricular fágase de forma radical e colaborativa; que non sexa como até agora o Departamento de Educación quen determine o currículo mediante decreto, senón que se constitúa un Instituto de Empoderamiento do Eúscaro e da Cultura Vasca, onde participen o Departamento de Educación, as editoriais Vascas, as editoriais Vascas, e os profesionais da Coeducación, que se constitúan na Comunidade Educativa Todos/Todos/as…

Mencionou a Cristina Uriarte. Na súa lexislatura de oito anos, non vimos rastro de acordo no camiño da Lei de Educación para a CAV. Agora parece que o acordo educativo está preto dos partidos do Parlamento Vasco e Iñigo Urkullu xa anunciou a nova Lei de Educación para o próximo ano. Que pasou? O Departamento de Educación que tivemos nas
dúas últimas lexislaturas foi absolutamente hermético e pecho nas súas formulacións, actuou con imposicións e sen diálogo. Nesta lexislatura, tanto o conselleiro como o equipo cambiaron en Educación, e o único que sucedeu é que temos outro Departamento de Educación e que ante este modelo educativo que pode estar no limiar dunha situación de colapso todos fixemos un exercicio para marcar o punto de inflexión, porque vimos as condicións para empezar a falar. EH Bildu defendeu desde a súa fundación que a educación necesita un acordo popular que logo dea paso á lei, e estamos nesa primeira fase de acordo. Desde fóra, o acordo pode darse por feito, pero o acordo neste momento non existe e será o acordo o que acorde a Comisión de Educación do Parlamento, despois de escoitar todos os relatorios que estamos a recibir dos axentes e expertos.

Por tanto , hai condicións para o acordo, pero non parece que EH Bildu estea preto da forma de entender a educación que ten o Departamento de Educación. Para o exemplo, acábase de aprobar a ampliación da universidade privada Euneiz en Vitoria-Gasteiz cos votos dos que están no Departamento de Educación, e vostedes criticaron duramente este proxecto. O
PNV e EH Bildu, ou o Departamento de Educación e EH Bildu temos un modelo educativo diferente, e un exemplo diso é non só Euneiz, senón tamén que EH Bildu aprobou pouco do que propón este Parlamento en relación coa educación, en moitas cousas non chegamos a un acordo co PNV. Pero devandito isto, é certo que a vontade de empezar a falar e de alcanzar un posible acordo foi evidente desde o inicio do curso, por parte de ambas as partes. E ademais alégranos ver que o conselleiro de Educación fai alusión non só a moitas das cousas que EH Bildu ten na súa proposta, senón tamén ás reivindicacións das comunidades educativas, ao papel dos concellos, á transformación pedagóxica que necesitan as direccións, á autonomía dos centros… No canto de mirar con quen o facemos, a que facemos, iso é o importante para nós.

Pregunteille en que están dispostos a ceder para chegar a un acordo. A pregunta vouna a facer doutra maneira: en que non van ceder? Na comisión de acordo
estamos a traballar dentro da nosa proposta, pero somos conscientes de que o acordo será consecuencia dunha fase de audiencia dos relatorios e dun proceso de negociación, e por tanto non só os partidos, senón que a comunidade educativa pode non sumarse plenamente á nosa proposta ou facer achegas que melloren a mesma. Nós asumimos un compromiso cos nosos militantes: sexa cal for o acordo, unha asemblea de EH Bildu terá que ratificalo, e o noso último voto sobre o acordo decidirano os nosos plenos.
E respondendo á súa pregunta, a que non quitariámoslle? Entramos neste proceso sen raias vermellas, a cuestión é en que imos exercer a nosa forza, e ímolo a facer principalmente en tres parámetros: por unha banda, o sistema educativo necesita unha profunda transformación, este acordo non pode ser un parche, e, doutra banda, ten que pór en marcha dous grandes problemas: dar un salto na euskaldunización e definir mecanismos para facer fronte á segregación. Todo iso, sabendo que cando falamos de acordo non estamos a falar de lei, e que o camiño do acordo á lei tamén vai ser complicado, vai pedir traballo.

No marco da súa proposta educativa, as ikastolas e a escola pública han estado pedindo.Todo
isto plásmoo en positivo: este curso conseguimos situar o tema da política educativa no centro do debate político. É verdade que en moitos casos o debate deuse en 140 caracteres, a través das redes sociais, e como non compartimos esa forma non nos metemos aí. A educación é moi importante para este pobo e cremos en profundidade que é un debate a realizar con plumas finas.

Durante estes días están a escoitar no Parlamento relatorios de preto dun centenar de axentes para alcanzar un acordo educativo. Do anterior, que destacarías?
Todos nos falan de que hai que cambiar isto e reformular o noso sistema educativo, e todos nos animan, dinnos que temos un gran reto pero que non nos deixemos pasar. Agora é o momento. Por outra banda, tamén se está repetindo a idea de descentralización e de participación municipal, están a escoitarse discursos a favor das políticas locais en relación coa educación.