Non é casualidade que os principais contaminantes falen permanentemente de neutralidade de carbono e no COP26 falen polo mercado de carbono: business as usual [o negocio como sempre], en detrimento do clima, a biodiversidade e os dereitos humanos” Esta é a lectura de Myrto Tilianaki, da Organización Non Gobernamental CCFD-Terre Solidaire. Hai que tomar marxe para entender o que se esconde detrás dos termos “mercado de carbono” e “neutralidade de carbono”, ante a sospeita de que as multinacionais máis poderosas, os países ricos do Norte, as petroleiras e os grandes do mundo financeiro pon o clima como unha solución para facer fronte á emerxencia.

Glasgow acordou o exposto en 1997 polo Protocolo de Kyoto e o que o artigo sexto do Acordo de París de 2015 supón en torno ao mercado do carbono. O mozo ecoloxista Greta Thunberg publicou unha comparación simple e clara para representar o consensuado: “Fágolles saber con satisfacción que fixei a neutralidade de insulto: se algo digo inadecuado, prométolles que o compensarei cun grato”. Estamos niso: a pesar de superar as cotas de carbono, o Estado ou a empresa A pode seguir comprando as cotas de emisión non utilizadas no Estado B ou na empresa, ou os créditos de carbono grazas a proxectos que impliquen absorción de carbono; asegurando a neutralidade de carbono grazas ao trato. En palabras dos partidarios, a redución de emisións é unha boa ferramenta de “estimulación”, ademais de “voluntaria”. En palabras dos contrarios, posibilita que se poida pintar de verde a cara e seguir contaminando.

Para combater o cambio climático necesitamos neutralidade de carbono, unha estrutura IPCC de expertos científicos avisounos este verán: necesitamos neutralidade de carbono para manter o quecemento climático a 1,5 graos en 2050. Pero non cabe dúbida de que o obxectivo de greenwashing ou limpeza verde, a neutralidade de carbono, e o camiño, o mercado de carbono, poden ser obxectivos, e que están a ter en conta o escoitado en Glasgow. O acordado foi considerado “lamentable” polos grupos ecoloxistas. Di Greenpeace: “A traizón dos estados é dobre. Por unha banda, os países máis vulnerables non queren pór encima da mesa os financiamentos que necesitan; por outro, destinan créditos de carbono para seguir contaminando sen penas, co risco de converter o Convenio de París nunha xigantesca máquina para greenwashing”. Chama a atención, por exemplo, que a India, Brasil e China reteñen entre as súas mans 300 millóns de créditos de carbono acumulados desde 2013 (por exemplo, a industria das primeiras materias europeas (minería, petroquímica, siderurgia, papelería,...), a aviación e o sector enerxético cun rango de 1/5 de emisións). Querían e conseguiron asegurar esta condición.

A “solución” que necesitan os contaminantes

A presenza de empresas e lobbies no estractivismo en Glasgow quedou patente: 503 representantes da ONG Global Witness sigan o relato. Entre eles, a Asociación Internacional para os Dereitos de Emisión (IIC) IETA, que orienta as políticas climáticas e está composta por grandes estractivistas contaminantes como Shell, Chevron, BP, compañías petrolíferas Total. Como o seu nome indica, está firmemente a favor do mercado de carbono.

Pódese ler que a neutralidade de carbono é unha “trampa para manter o statu quo” Compensation carbone: tout sauf neutrre! extraída por CCFD-Terre Solidaire. Na informe “Compensación de carbono: Todo menos o neutro”, que abre o camiño para evitar a necesidade de reducir as emisións. Ademais, a tendencia apunta a un aumento da explotación do solo: “As necesidades de absorción de carbono poderían situarse nunhas decenas de millóns de hectáreas, e este buscador de terras faría que se financiase a natureza”. Oxfam anunciou o ano pasado que se levase a cabo o obxectivo de neutralidade ao carbono non habería máis terras agrícolas, que necesitarían 1,6 billóns de hectáreas de selva, é dicir, cinco veces a superficie da India. Esta tendencia suporía un incremento do 80% do prezo dos alimentos para o ano 2050, segundo esta ONG. “Estas ‘solucións’ aumentarán a fame, as expropiacións de terras, a perda de biodiversidade e as zancudas dos dereitos humanos, aproveitando os contaminantes como escusa para seguir contaminando”, asegura Armelle Le Comte, membro de Oxfam.

Glasgow rexeitou a exclusión das terras dos mercados de carbono –a pesar de que os ecoloxistas e os pobos pobres do Sur tíñano como condición–. Se xogan a supervivencia e a soberanía alimentaria dos que están nestas terras. COP26: lles peuples autochtones victimes du marchei carbone (“COP: os pobos autóctonos como vítimas do mercado de carbono”), publicado por Mediaparte ao día seguinte do cume de Glasgow. A multinacional petrolífera Total pon como exemplo, segundo o Climate Accountability Institute, unha das vinte empresas máis contaminantes do mundo, 40 millóns de acacias destinadas na República do Congo. “Sumado aos autóctonos e aos campesiños, Total quere 40.000 hectáreas cubrindo a sabana con monocultura dunha especie non autóctona”.

A plantación de bosques, a construción de encoros hidroeléctricos, a protección de espazos naturais... hai infinidade de camiños para a compensación de carbono. O problema é que para que os do Norte poidan seguir contaminando, estes proxectos están a construírse no Sur. É a nova cara do capitalismo e do colonialismo. Os ecoloxistas pedían que se incluíse no artigo sexto a garantía dos dereitos dos cidadáns e dos autóctonos, cousa que non se aceptou en Glasgow. Haberá que ver o peso que vai ter, pero aceptan crear un sistema de denuncias para denunciar as faltas de respecto dos dereitos.

Glasgow foi o cume dos países ricos. Isto é así, e teñen asumido que para o 2100 non poderemos evitar o “quecemento catastrófico” de 2,7 graos. O sexto informe alarmista do IPCC, coñecido este verán, non foi suficiente para canalizar o cambio. O mesmo sucede con quen habitan nas terras do Sur estrelando a medula ósea.