Algúns din que se lle colocou polas palmeiras canarias da illa. Pero esta especie vexetal non era especialmente abundante na illa. Por iso, outros cren que os navegantes mallorquinos puxéronlle o nome en honra á cidade de Palma, e que lle engadiron o artigo “A” para evitar confusións –e parece que non foi suficiente, porque nos últimos días púxose de manifesto que moitos seguen tendo problemas para distinguir entre a illa dA Palma, a provincia dAs Palmas e a de Palma de Mallorca e a de Gran Canaria.

Pero a illa occidental do arquipélago tiña antes outro nome, o de guanchera, utilizado polos awara aborígenes: Benahoare, que regresou como “a miña terra” ou “o lugar dos meus antepasados”. E noutras décadas seguirían utilizando ese nome, porque o intento de Peraza fracasou. A illa vivía ao redor dos 4.000 awara, e aínda que só dispuñan de armas elementais –landas de madeira e pedras–, conseguiron expulsar aos casteláns. A mesma peraza morreu cunha desas pedras na cabeza.

En setembro de 1492, o esforzo da expedición liderada por Alonso Fernández de Lugo alcanzou o obxectivo. Apoderáronse de Benahoare, cos convenios –9 dos 12 cantóns así o adquiriu–, coas armas –na batalla de Timibucar rendéronse outros dous cantóns– e cos trucos. Aceirou era o último cantón que sostivo e Fernández de Lugo ofreceu ao xefe Tanausú negociar a paz, argumentando que así evitaría o sufrimento do seu pobo. Tanausú estaba disposto a asinar o acordo e caeu en trampa. Foron detidos polos casteláns e introducidos nun barco no seu camiño á península Ibérica. Morreu no barco, despois de renunciar a comer e beber e repetir continuamente a palabra “vacaguaré” (quero morrer).

Os awars ou guanches, que se chaman así a todos os primeiros habitantes de Canarias, a pesar de que os guanches son en realidade aborígenes de Tenerife, non desapareceron. Foron confundíndose cos colonos que chegaron principalmente de Castela e Portugal. Hai uns anos un estudo da Universidade dA Lagoa de Tenerife concluíu que máis da metade da poboación canaria actual ten xenes guanches. Para o paleontólogo Francisco García-Talavera “isto é importante porque os guanches non desapareceron. Ao contrario, seguiron sendo maioría tras a conquista”.

Pero a pesar do seu predominio xenético, os aborígenes dA Palma perderon todo o demais: institucións, crenzas, costumes... e liberdade. As novas actividades dos colonos necesitaban man de obra e, segundo García-Talavera, “os guanches foron considerados escravos e logo foron substituídos por escravos africanos”. Tamén perderon o idioma. No século XVIII desapareceron os dialectos do guanchera, aínda que no século XIX mantivéronse comunidades pechas. Na actualidade, a guantxa quedouse unicamente nalgúns préstamos do castelán canario e nalgúns topónimos.

Na actualidade, 46 dos 340 topónimos máis importantes dA Palma (12%) son de orixe guanche. E estes días, coincidindo co espertar do volcán, algunhas desas palabras soltas de guanchera resucitaron e están na fala da xente. Por exemplo, a anterior erupción dA Palma, de 1971, tivo lugar no volcán Teneguía, cuxo nome deriva da palabra “timiguiga” e o seu significado ten que ver co vapor de auga ou o fume. Laba, polo seu camiño, chegou, entre outros, ao barrio de Todoque, cuxo topónimo deriva da palabra “tedote” e é utilizado polos awars para designar os montes cubertos pola matogueira. Todoque é un barrio do municipio de Los Llanos de Aridane. Aínda que non é capital, é a cidade máis poboada da illa e ten un nome bilingüe e repetitivo, xa que as palabras “chan” en castelán e “aridane” en guanchera significan “planicies”.