Mazzetti foi un artista italiano (Florencia, 1927 – Roma, 2020), escritor, pintor e cineasta, entre outros. A súa irmá xemelga Paola e ambas quedaron orfas. Por iso viviron uns anos coa familia do seu pai ata que en 1944 os SS foron asasinados pola súa tía, tío e curmáns por ser xudeus. Así, quedaron orfos dúas veces.

Tras esta dura e traumática experiencia, optou por facer a universidade en Londres, coa intención de deixar atrás os recordos e a dor. Afastado no espazo coma se non levase consigo ao corazón. Comezou a estudar a historia da pintura e a arte, pero a Mazzetti chegoulle a notificación de que o seu familiar, titor de xemelgos, dilapidou todos os bens. Sen familia nin diñeiro, tivo que compaxinar os seus estudos con traballar como camareira nunha cafetaría.

En 1956 gravou K con diñeiro da Slade School of Fine Art e medio escondido. Cando chegaron as facturas, o director viu a película en lugar de denunciala e converteuse na primeira película que a escola produciu ademais de pagar as débedas. Isto abriulle as súas portas e, financiado polo British Filme Institute e xunto a outros tres cineastas (Lindsay Anderson, Tony Richardson e Karel Reisz), creou o movemento Free Cinema, que sería a vangarda. Foi un intento de ofrecer unha nova forma de mirar ao mundo despois das guerras e masacres que viviu a Europa da época, que se prolongou até os anos 60. Foi un movemento que supuxo un cambio no cine, no teatro, na literatura e na arte en xeral. A película Together (Elkarrekin), dirixida desde Mazzetti, sitúanos no Londres da posguerra e protagonizada por dúas sordomudos. Estes personaxes, cunha concepción propia, que viven semi-illados do mundo exterior, reciben burlas de nenos e mozos da cidade. A proposta que fixo desde Mazzetti é especial e valente. Foi presentado en Cannes en 1956 e recibiu o premio Palmares de vangarda.

Despois volveu a Florencia e mergullouse nunha profunda depresión, a pesar de contar coa protección da súa irmá. En varias terapias buscou a resposta ao que lle estaba pasando e, finalmente, a Gestalta abriulle o camiño. Custáballe conciliar o soño polas noites e cando o conseguía tomábanllo os pesadelos. A súa orixe centrouse nos sucesos da infancia, onde as vivencias lle causaron un gran impacto e sufrimento e tratou de escapar da dor. Pero aínda que a dor é incómodo, só hai que afrontalo para superalo e poder volver vivir. O terapeuta recomendoulle que escribise o que levaba dentro para poder liberalo e completalo.

Nese momento nace o libro ao que fixemos referencia ao comezo do artigo: O ceo derrúbase. Tras enviala a varias editoriais, foi publicada en 1961. Foi un éxito rotundo e traducido a doce idiomas. Cando se reeditou en 1993, descubriuse que o libro estaba baseado na súa vida, grazas ao agradecemento do seu tío. En eúscaro podemos atopalo publicado por Igelak traducido por Xabier Olarra e Fernando Rey. A principal peculiaridade do libro é a voz narrativa: a dun neno. Diría que é unha estratexia literaria para combater o cruel e a crueza das vivencias. Aproximación ao tema cun pouco de distancia emocional. Recóllese moi ben a mirada do neno e a súa voz. O protagonista é un ser sinxelo que non ten todo o contexto e que aínda non entendeu a (i) lóxica do mundo. Desde os seus ollos e a súa voz percíbese un perigo. Tamén veremos o medo a perder ao seu tío. Porque non imos atopar relatos lineais e analíticos da Segunda Guerra Mundial. O que me sorprendeu nas diferentes lecturas do libro é que, a través dos xogos e entrevistas infantís, explica perfectamente como se materializa o poder eclesiástico, a violencia nazi e o medo que provoca. Sen explicacións teóricas os personaxes cravan mensaxes e crenzas nas vísceras. Desde pequenos. O libro é unha crítica de todo iso. E tamén o exercicio de memoria: Serviu, por unha banda, para ordenar os recordos de Mazzetti; e por outro, foi a forma de facer o seu lugar á familia. Por último, levántase acta dunha ferida colectiva. Memoria e un exercicio de composición. No ano 2000 os irmáns Frazzi realizaron unha película do mesmo nome.

O seu único libro que podemos ler en eúscaro é o que falamos, pero a súa traxectoria literaria foi profusa. En 1963 publicou o libro Con rabbia (Amorruz). As dúas irmás do libro anterior seguen sendo as protagonistas, pero neste caso a voz é a máis adolescente. O título dános unha fermosa pista, xa que o ton é o que destacaría deste libro: a rabia e o enfado. Son personaxes que desde neno fracasaron o mundo. A violencia e a guerra arrebatáronlles case todo e nos anos seguintes a hipocrisía reina en Italia: o poder eclesiástico segue prevalecendo, e a estrutura patriarcal é constreñida para as cabezas tan rápidas e vivas e cheas de curiosidade. É progresista, valente e feminista a reivindicación que se fai no libro. É un libro cheo de referencias literarias, artísticas e políticas.

Tamén escribiu e publicou outros libros, Diario londiniense (diario de Londres) e O meu puo prestase a sua pistola per favore? (Por favor, pódeme deixar a súa pistola? ), entre outros. Tamén creou teatros para os nenos e coñeceu e deu a coñecer o mundo dos monicreques. Fundou o Puppet Theatre, aínda que é a súa faceta máis descoñecida. Foi membro do PCI (Partido Comunista Italiano) e escribía semanalmente na revista Vie nuove.

Antes de terminar, gustaríame mencionar tamén ao pintor Mazzetti. En 2010 en Roma Album di famiglia. Storia dei unha famiglia sotto il fascismo (Álbum familiar: Historia dunha familia sometida ao fascismo). Nunhas 80 pinturas recollíase a historia da súa infancia. A min parécenme imaxes moi especiais: teñen forma de naif, pero están cheas de símbolos e significados. Visto en orde, o ritmo vaise gañando e o relato está perfectamente feito. O uso das cores é máxico. Embelecen e fortalecen o relato. Son hipnóticos. Xunto á exposición publicou un libro que recollía cadros, textos, fotografías e análises, descatalogado durante moitos anos. En 2020, o libro foi reeditado coa morte de Lorenza Mazzetti. É un tesouro, prométollo.

Un amigo díxome que unha vez que facemos memoria histórica tendemos a mirar cara atrás, pero deberiamos mirar cara a dentro e lembralo desde as vísceras. Mazzetti era un gran artista, unha xoia. Letras, pinturas, imaxes, movemento... todo se aproveitou para que a súa dor non roubase o soño. Mirou en persoa ao que vivira e púxolle voz. Un neno, un mozo e un adulto. E afortunadamente podemos ler en eúscaro unha mostra do seu traballo. Como agasallo de fin de verán.