Os mozos de hoxe confunden o mítico co típico. Especialmente en castelán, pero tamén cando estean en eúscaro. Utilizan o “mítico” para describir unha situación típica: “Cando vas con alguén mítico no ascensor, os dous calan...”. En realidade, o mítico é memorable e típico, pero o seu uso é libre e a súa lingua viva.

Concertos, acontecementos ou frases son míticos. É unha frase mítica, por exemplo “Un idioma non se perde...”. É confuso para dicir a continuación, pero temos interiorizado o xogo de palabras e o sentido. Colgou sobre moitas portas, en branco e negro, despreocupando o compromiso coa lingua dos vascos, ata que se converteu en típico.

Os vascófilos do nacemento da frase fixeran un traballo tremendo. Levaban o eúscaro de forma encuberta a todos os ámbitos e creaban unha chea de ferramentas. Estaba claro que a preocupación pola situación do eúscaro non era só a do falante, senón que as institucións e os responsables debían pór medidas e recursos: Modelo xeral D, plans lingüísticos, subvencións, paisaxe lingüística, cotas de uso...A garantía dos dereitos foi a prioridade.

En Ordizia levouse outra frase mítica de Lazkao Txiki a un mural xigante: “Nesta marcha en breve falaremos do castelán porque pensamos que estamos a falar en eúscaro”. Non é unha frase tan estendida como a de Artze; poucos vascos coñecíana até hai pouco, “os máis centrais”. No centro, un pequeno bertsolari, colorido, riseiro, pedindo que coidemos a nosa linguaxe.

É habitual crear medos e resistencias ante o que está a cambiar, como o demostra a frase. Tamén na entrevista realizada en 1991 nesta mesma revista, o pequeno bertsolari lanzou “O eúscaro, é real, é vello”, e en lugar de dicir “pronto si, diremos ‘si’ e pareceranos máis axeitado”. As mesmas confusións... Cara ao ano 500 criticaba a linguaxe dos mozos.

As frases míticas recollen a esencia dunha visión ou idea e orientan o foco. Ultimamente estou de acordo en que deberiamos volver pór o foco para os mozos en Artzenea. De feito, a maioría das persoas novas que lles rodean son euskaldunes (máis do 80%), na maioría das organizacións hai plans, pero falta demanda. Teñen a maior posibilidade de vivir en eúscaro e de identificar e denunciar dificultades e vulneracións de dereitos.

Pero para iso deben vivir e crear os seus concertos, feitos e frases míticas, facer típicos os usos e actitudes proactivas e rexeitar tópicos, tópicos, topicazos.