A mesma pregunta é provocativa. A esta persoa que estudou a contabilidade de forma ríxida (eu), entróuselle ganas de saber máis nada máis ouvir a pregunta. A presentación do Traballo Fin de Grao realizado por un alumno da Facultade de Economía e Empresa de San Sebastián permitiume realizar unha reflexión crítica sobre a contabilidade financeira. Como membro do tribunal evaluador da investigación, foi capaz de compaxinar conceptos que nun principio parecían incompatibles: contabilidade e ecofeminismo.

En xeral, pode dicirse que a contabilidade ten como obxectivo proporcionar información sobre os resultados dunha empresa ou entidade nun tempo determinado. Dalgunha maneira, podemos dicir que é unha disciplina que, reflectindo a actividade económica, axudará aos xestores a tomar decisións. O matemático e economista Luca Pacioli definiu, por exemplo, as bases fundamentais do balance a finais do século XV, e por primeira vez definiuse o carácter dual da contabilidade: activa e pasiva, a que ten a empresa (e cuantificable) e a súa vía de financiamento. Trátase dunha dualidade que aínda se aprende nas primeiras sesións contables, obxectiva e con pouca marxe de reflexión.

Con todo, a actividade económica dunha empresa non se limita a mercados, créditos, perdas, beneficios ou débedas. De feito, tal e como se sinalou en numerosas ocasións no uso do Produto Interior Bruto para medir a riqueza dun país, tamén lle corresponde contabilizar a actividade dunha empresa coma se fose allea ao medio ambiente e á sociedade. Como se reflectirían na contabilidade dunha empresa as verteduras e/ou contaminación ambiental? Como contabilizar a brecha salarial que pode existir entre os traballadores da empresa? Cal pode ser o indicador da práctica laboral e o emprego digno? Como comunicar as posibles desigualdades ou discriminacións dentro da empresa? Estas reflexións non son novas e nas últimas seis décadas, ademais dos traballos teóricos, puxéronse en marcha numerosas iniciativas ao redor deste tema. A denominada contabilidade ambiental e social ten como obxectivo reflectir o impacto das actividades empresariais nos ecosistemas locais e na sociedade local.

O tema ten un amplo abanico de posibilidades. Porque non hai que esquecer que todo o difícil de numerar adoita estar baixo sospeita. Mirar máis aló da caixa ríxida da economía obríganos a recoñecer a complexidade da realidade, e neste sentido, ademais de levar a cabo unha rigorosa supervisión teórica, o alumno da facultade realizou un bo traballo empírico. Ademais da excelente cualificación, destacou a valentía de cuestionar o pensamento hexemónico e animamos aos membros do xurado a publicar o traballo de investigación nalgunha revista.

Foi unha satisfacción para min cando escoitei falar na radio sobre o tema, tanto ao alumno como ao profesor que dirixiu o traballo. Ademais do recoñecemento da importancia do traballo realizado, o tema espertou o interese. Con todo, no transcurso da entrevista comentaron que rexeitara o traballo dunha revista científica argumentando que “non era un artigo científico”. O rexeitamento dos artigos é moi común no mundo académico, pero o razoamento é certamente curioso. Nesta realidade tan cambiante, non son científicas as achegas rigorosas desde as ciencias sociais cara á sustentabilidade? Quizais o título foi demasiado provocador para falar de ciencia.