En liña con Aurelio Arteta e o costumismo vasco de principios do século XX, Ana Arsuaga (Tolosa, 1994) realizou un autorretrato para a portada e contraportada do seu último traballo. O proxecto de Arsuaga, Verde Prato e aquela fermosa Lenda (2021, Lago/Cráter, PlanB Records), conta no seu disco unha historia enigmática, construíndo a historia paso a paso, vista a vista, desde detalles.

Narra a historia do personaxe principal fugado, construído a partir das voces dos seus achegados: a súa nai, os seus amigos abandonados, unha moza á que coñeceu... Podería parecer que unha cidade vai coa esperanza dunha nova vida, pero a fuga é tráxica. A melodía tamén axuda na escuridade aura, xa que as melodías creadas por Arsuaga son litúrxicas, coma se estivesen pensadas para lembrar esta historia de xeración en xeración.

A melodía que utiliza lévanos a unirnos á tradición vasca, en melodías tipo bertso. Arsuaga é capaz de reinventar a popularidade ofrecendo pezas sutís totalmente orixinais. Adhesivos e penetrantes. E ademais elegantes e belos.

O enigma principal da historia é a verdade que o protagonista deixou atrás. Por que foxe? Porque na canción do seu pai recoñece que ela tamén se escapou sobre a poderosa base de piano que o propio Kanye West desexaría asinar. É a mesma razón para fuxir de principios do século XX ou deste remo do século XXI? Somos capaces de escapar da verdade? “A ver si os homes temos o camiño que di a nai”.

Escoitamos unha batalla e a morte na canción dos Irmáns e na canción da Moza, pechando o disco. Ao final, o ritmo reggaetón “papi, tes algo que non ten ninguén”. Entón, tiven a tentación de pór o disco detrás, en busca desa verdade, e ocorréulleme que é capaz de contar historias diferentes despois de escoitalo. Nun deles o personaxe é morto, no outro o asasino. Un empeza coa fuga, o outro termina coa fuga.

E non ten por que, pero gustoume a historia non cronolóxica. É unha das virtudes do popular, a capacidade e a intención de ocultar outras lecturas, máis aló de facer un relato moralizante.

Nunha sociedade na que a oralidad perdeu por completo o seu lugar, a través de imaxes rápidas difundir transitoriamente todos os artefactos culturais a través de filtros de plataformas dixitais. Verde Prato dános unha respiración máis profunda a través doutra pausada, resaltando o valor do relato popular. O costumismo non é unha indiferenza.