“Un paso cara a un medio ambiente san e un sistema de alimentación xusto, sostible e saudable”, segundo o colectivo Sen millo non hai país (“Sen millo, sen pobo”). Fronte a ela, a versión do representante da agroindustria mexicana Proccyt: “Unha absoluta inxustiza oportunista que non só afecto a todo o campo mexicano, senón que pon en perigo a estabilidade dos prezos e a dispoñibilidade dun alimento estratéxico”.

O 31 de decembro de 2020, o presidente mexicano Andrés Manuel López Obrador falou do decreto que prohibiu tanto a produción como a importación de millo transxénicos e o uso de glifosato. Aos poucos anularán ou rexeitarán os permisos para o uso de transxénicos, reducindo gradualmente as importacións, de forma que non se utilicen en máis de tres anos. O glifosato tamén está prohibido para o ano 2024, ofrecendo un espazo para o desenvolvemento de alternativas nesta fase de transición de tres anos. Pola súa banda, o goberno sinalou que “a medida de protexer o millo indíxena” e “o camiño para que a alimentación chegue á soberanía”.

Si neste país, berce do millo, a decisión provocou a alegría dos mobilizados durante longos anos contra os transxénicos, tamén suscitou a queixa da agroindustria. A pesar de pasar a lei, os lobbies do sector están a canalizar todo o que teñen entre mans para presionar ao goberno. Un claro exemplo diso é que o ministro de Medio Ambiente, Victor Toledo, tivese que dimitir en setembro. Neste sentido, no artigo de opinión dA guerra do glifosato: actores e drama (“A guerra do glifosato: actores e drama”), publicado por Toledo nA Xornada, podíase ler o seguinte: “Hai que entender que esta poderosa empresa ten un exército de científicos, técnicos, publicistas, axentes comerciais, lobbystas, espías e promotores que canaliza en cada país campañas de cooptación moi efectivas de investigadores, académicos, empresas, produtores, xornalistas, lexisladores e membros do goberno”. Refírese á multinacional Bayer, que comprou Monsanto, propietaria de sementes transxénicas e glifosato, estreitamente unidas porque teñen sementes modificadas xeneticamente para poder recibir a pomba herbicida e sobrevivir.

Lobby violento de EEUU

O medio de comunicación The Guardian deu a coñecer este traballo de lobby centrándose na presión do Goberno Federal de EE UU: “Cada vez é máis evidente que a industria praguicida utiliza ao Goberno de EE.UU. para impulsar os seus fins no ámbito internacional e para frear os esforzos dos pobos pola soberanía alimentaria”. Nathan Donley é a palabra de Nathan Donley, membro do centro norteamericano de bioloxía pola biodiversidade. Visto que o mercado mexicano é próspero, nos últimos meses está a producirse unha forte presión –e o novo goberno de Joe Biden, polo momento, non mostrou ningunha outra postura–.

México deixou de ser independente ano tras ano e aumentou o volume de millo importado: En 2019 importaba 15,5 millóns de toneladas de millo, e en 1994 introducía 2,7 millóns de toneladas, e aumentou a súa produción de 6 a 27 millóns de toneladas, moitas delas destinadas á gandaría industrial e aos biocarburantes. A gran maioría do importado é transxénico e estadounidense. O que nos seus inicios dedicábase á gandaría foise introducindo paulatinamente na industria alimentaria, xa que resulta máis custoso comprar o autóctono: sendo subvencionado, EE.UU. pode vender por baixo do custo de produción, e o Tratado de Libre Comercio de América do Norte (NAFTA), que tamén ten impostos aduaneiros, carece de medidas de protección fronte á competencia desleal. A NAFTA, subscrita en 1994, foi “devastadora” para os agricultores mexicanos, xa que perdeu a autonomía alimentaria na que se baseaba o millo, converténdoos en dependentes do mercado libre.

Menos mal, que en 1998 a resistencia levada a cabo polos cidadáns deu lugar a unha moratoria, prohibindo a produción de transxénicos.Mantívose até o ano 2009, ano no que o goberno de Felipe Calderón cedeu baixo a presión de Monsanto, distribuíndo os permisos de experimentación. O colectivo Sen millo non hai país, formado por 300 estruturas en 2007, logrou en 2013 reconducir a prohibición de transxénicos, ratificada polo Decreto de 31 de decembro de 2020 e estendida tamén ás importacións.

A agroindustria segue adherida aos acordos de libre comercio. En substitución de NAFTA, dispoñen dun convenio de libre comercio ACEUM 2018 para o período: “A prohibición de transxénicos e glifosato son incompatibles coas esixencias de México no seo de ACEUM”, pódese ler na carta enviada polo lobby CropLife do sector biotecnológico á estrutura USTR encargada do comercio estadounidense en marzo do ano pasado. Pouco despois, en maio, o representante da USTRO enviou unha carta ao ministro de Economía mexicano para advertirlle de que a prohibición causaba “a deterioración das relacións entre os dous pobos”. O acordo ACEUM pode ser denunciado polo Consello Nacional de Agricultura e Gandaría (CNA) de México, alegando que o decreto do presidente é un obstáculo para o libre comercio. Non sería sorprendente, sabendo que Bayer está entre os membros da CNA. Ademais, tamén teñen aliados no goberno: Ministro de Agricultura, conselleiro xurídico do Presidente ou ex presidente do Gabinete de Presidencia, todos eles con responsabilidades e intereses na agroindustria.

Glifosato, praguicida de difícil prohibición

Pero, ademais dos transxénicos, a prohibición do glifosato é un impedimento. A Organización Mundial da Saúde cualificou este herbicida como “un posible cancer creativo” en 2015 e desde entón empezan a aflorar as desigualdades deste herbicida. Os litixios contra Bayer tamén se inician en once lugares do mundo. O mapa mundial publicado o ano pasado na revista Science of the Total Environment de científicos da Universidade de Sydney revélanos unha preocupante realidade: tres de cada catro das terras dedicadas ao cultivo son tratadas con glifosato –as rexións occidentais de Europa, Brasil, Arxentina, e China e Indonesia, que se diferencian en monocultivo e transxénico–.

Nos últimos anos son poucos os que prohibiron a heroína: Austria, Luxemburgo, Togo, algúns estados da India, Vietnam... Pero a pesar de asociarse ao paso da prohibición, son máis os retrocesos baixo presión: Unión Europea, Sri Lanka, Tailandia, Salvador, Arxentina, etc. A México non se lle pode ceder, e a protección e a presión dos cidadáns deberían axudar a quen desde o goberno apoian unha sa soberanía alimentaria.