Como está a EHE?

Haizea Ramírez de Alda: Nos últimos anos estivo como a industria vasca, quieta ou lozorrea. Tras o proceso de reforma que levamos a cabo, parece que chegou o momento de volver saír con forza á rúa, estamos entusiasmado. Estamos dispostos a seguir traballando na euskaldunización de Euskal Herria. Estamos ilusionados con compartir coa xente todo o que saíu no proceso de adaptación e con atraer á xente a traballar connosco.

Din que a industria vasca, as políticas lingüísticas e a normalización do eúscaro están en estado de impasse. Vós tamén?

Urko Aierbe: Así é. Hai máis factores, pero viamos dous grandes. Por unha banda, o EHE ten 40 anos cumpridos e necesitaba unha revisión exhaustiva da súa natureza, fundamento ideolóxico, funcionamento, dinámicas, etc. O documento Ikusmira enmárcase nesta reforma. O documento fundacional presentouse en 1979 e adaptámolo aos novos tempos. Foi o traballo que tiña que facer EHE mirando cara a dentro. Doutra banda, hai unha contorna ou unha oportunidade, o que ocorreu na última década. Toda a actividade cultural vasca estivo no letargo, incapaz de adaptarse aos novos tempos.

H. Ramírez de Alda: Vimos que a situación alcanzou o punto álxido. As políticas lingüísticas non avanzaban, sen euskaldunizar a moitas persoas no que ao coñecemento refírese, co uso encadeado, cos modelos de inmersión... Isto tamén nos influíu á hora de dar o salto.

O documento Ikusmira é sinal dunha EHE reformada?

U. Aierbe: Esa é a vontade. Preguntámonos si EHE ten unha función e unha resposta na normalización do eúscaro, si renóvase a si mesmo.

Que base humana ten agora EHE? Modificáronse os modelos de militancia. Como vos organizades?

U. Aierbe: Modificáronse os modelos de militancia, modificáronse as formas de participación político-social da xente. As formas de facer achegas cambiaron e van cambiar, máis nos mozos. Tiñamos que adaptarse a eses cambios. En calquera caso, cremos que hai condicións favorables, é dicir, que aínda que os mozos teñan novas formas de participación, o combustible de partida é que os mozos son vascófilos. Trátase de que o combustible estea ben organizado e sexa eficaz para obter resultados.

H. Ramírez de Alda: O concepto de comunidade será novo. Ademais dos membros organizados de EHE, daremos importancia á rede que podemos crear cos euskaltzales que se suman ás nosas bases.

U. Aierbe: A EHE tiña un modelo organizativo clásico, digamos, unha estrutura nacional, por países, etc. Hai que manter algunhas cousas, pero nestes tempos a organización e o funcionamento debían ser máis flexibles e eficientes. Queremos dicir coa comunidade que imos expor diferentes formas de participación. Queremos ofrecer outras formas aos vascófilos que queiran contribuír á normalización do eúscaro. Para os próximos meses traballarase en definir estas intencións.

Doutra banda, imos reforzar os grupos clásicos dos pobos. Estes grupos, do mesmo xeito que a situación da actividade cultural vasca nos últimos anos, están reprimidos, pero unha das principais tarefas a desenvolver é a súa activación.

Trouxeron a primeira liña a necesidade da independencia. Que reflexións fixestes?

H. Ramírez de Alda: Xa o tiñamos en mente, agora escribímolo ou o dixemos expresamente. Dos Estados francés e español está claro que non é posible conseguir unha Euskal Herria euskaldun que realmente viva en eúscaro. A independencia non é un obxectivo, senón un instrumento necesario para que o noso obxectivo se faga realidade. Txillardegi dicía que se o eúscaro é unha estatua igual se salva, pero sen estado seguro que non.

U. Aierbe: Vou dar dous exemplos. Recentemente, no Congreso español, o Consello e outros grupos de defensa das linguas propias do Estado presentaron unha proposición non de lei. Nun punto pedíase acabar coa imposición do castelán, punto que non se aceptou. Outro exemplo é o ocorrido en Lasarte-Oria. O Concello pediu que a oferta de lecer para mozos fose exclusivamente en eúscaro, e os tribunais dixeron que non pode ser en eúscaro.

H. Ramírez de Alda: Temos claro que a independencia non é suficiente e non esperar a que se alcance a independencia. O proceso de soberanía débese realizar en eúscaro, é importante empezar a crear a Euskal Herria euskaldun que temos en mente desde hoxe.

O risco de que sexa irlandesa non é alto?

U. Aierbe: Por iso, unha mención explícita: a independencia non é un obxectivo. Unha vez obtida a soberanía, haberá que seguir traballando na consecución de Euskal Herria euskaldun e ter unha atención e unha preocupación constante para seguir vivindo en eúscaro. Non son só os estados de Francia e de España, senón que neste mundo globalizado o impulso do inglés exponnos novos retos como comunidade lingüística.

É función dos axentes culturais do eúscaro reivindicar a independencia?

U. Aierbe: Reflexionamos e compartirémolo nos próximos meses cos axentes culturais do eúscaro. A ver como é a proposta, non imos avanzar. Con todo, a actividade cultural vasca está cada vez máis explicitando a necesidade da soberanía. Fíxoo o propio Consello. Na dinámica Hamaika Gara de Gure Esku estamos varios axentes do mundo do eúscaro e a preocupación compartida é a necesidade de facer algo. Hai consenso en que as políticas lingüísticas han alcanzado o punto álxido e hai que dar novos pasos.

Falan dos estados de España e de Francia. As políticas lingüísticas das tres administracións do País Vasco tamén inciden na normalización lingüística. Poden facer políticas lingüísticas máis atrevidas. Vanllo a ter en conta?

U. Aierbe: Podían facer moitas máis cousas coas súas competencias. O exemplo de Cataluña contouse mil veces. Con competencias similares, tivo moi claro o obxectivo de que a lingua principal sexa o catalán no seu territorio. E tomaron medidas valentes, ou mellor dito, máis desenvolvidas que atrevidas, porque non é cuestión de valentía senón de vontade. Alí tiñan moi claro que as novas xeracións tiñan que saber catalán e xeneralizaron o modelo de inmersión. Aquí despois de 40 anos estamos co sistema de modelos de ensino, A, B D, G, só en francés... O resultado é que aínda hoxe en día miles de alumnos terminan os seus estudos sen un coñecemento suficiente do eúscaro. Falei do ensino, pero poderiamos facer exercicio por áreas.

H. Ramírez de Alda: A administración pública pode facer máis e ten a responsabilidade de respectar os dereitos lingüísticos dos vascos. Unha das tarefas de EHE é reivindicar os nosos dereitos. Ademais, EHE debe activar aos euskaldunes, axudarlles a tomar conciencia e presionarlles ás administracións públicas para que dean pasos valentes.

A desobediencia e o activismo son as principais actividades que se expoñen no documento Ikuspegi. Como van desobedecer?

H. Ramírez de Alda: Relacionaremos a desobediencia coa opción de vivir en eúscaro. Fomos a realizar calquera trámite a un lugar público e non nos atenderon en eúscaro; a acción de desobediencia sería manter o noso. Mil actitudes deste tipo pódense adoptar no noso día a día.

U. Aierbe: No noso proceso de reflexión constatamos a existencia dunha serenidade, que se suavizou a antiga vasquidad activa, exixente e reivindicativa por diversas razóns e é imprescindible recuperala.

Por iso, facemos un chamamento aos vascófilos e aos vascos para que volvan elixir para vivir na súa propia lingua, unha elección consciente e reivindicativa. Sen mitificar o anterior, antes había un maior nivel de esixencia e agora nesas situacións ás que fixo referencia Haizea, se non nos falan en eúscaro cambiamos de idioma inmediatamente. Temos que recuperar esa paixón, é un dos retos desta nova EHE.

Pode ser a mocidade un dos exemplos?

U. Aierbe: Esta iniciativa foi modélica e alegrounos que os mozos fosen protagonistas. Necesitamos máis.

Que outro tipo de accións de desobediencia vai realizar o EHE? Recuperará ou será diferente os métodos que historicamente utilizou?

U. Aierbe:Non é unha ruptura, mantivemos cousas que eran útiles no día a día. Aínda temos que darlle forma, traela a dinámicas e proxectos concretos. Queremos gañar espazos locais para poder vivir en eúscaro e animar á cidadanía a que opte polo eúscaro nos ámbitos gañados. Por pór un exemplo, necesitamos médicos euskaldunes e teremos que reivindicar que en moitos lugares non están. Pero tamén queremos fomentar dinámicas para elixir aos médicos euskaldunes alí onde están. Esiximos responsabilidades á Administración, pero queremos transmitir á cidadanía a mensaxe de aproveitar os avances que se deron en moitos ámbitos.

H. Ramírez de Alda: Abordaremos as dúas liñas que xa traemos: por unha banda, reivindicar e denunciar, e por outro, facer Euskal Herria euskaldun dunha maneira construtiva. Denunciar si, pero tamén construír.

Como imaxinades a relación entre a actividade cultural vasca e as institucións?

U. Aierbe: Temos claro que para a normalización do eúscaro é imprescindible a colaboración entre o movemento popular e as institucións. Queremos que se articule un modelo de gobernanza diferente ao que sucedeu na última década sen entrar. Algúns dos criterios básicos que expomos na nosa predisposición hai catro anos. O criterio fundamental para unha boa colaboración é que as institucións apliquen as políticas lingüísticas axeitadas. É dicir, que se traballe conxuntamente para aplicar as políticas lingüísticas axeitadas. En segundo lugar, hai que recoñecerse mutuamente neste novo modelo de colaboración. Desde o punto de vista dos movementos populares existe o recoñecemento institucional, pero desde o punto de vista institucional non hai recoñecemento nin recoñecemento de lexitimidade. En terceiro lugar, hai que reflexionar conxuntamente e tomar decisións, xa sexa a análise da situación, as medidas que se tomen, os proxectos que leven a cabo, o financiamento... No modelo actual as institucións reflexionan e deciden e o movemento popular, como moito, subcontrátase. Ofrécesenos diñeiro para desenvolver diferentes proxectos, pero para facer o que eles decidan.

Cumpre ou debe ser algo máis alá dos principios do modelo que propondes?

U. Aierbe: Si, ten que ir máis aló. Se o eúscaro é unha mellora respecto ao modelo anterior, sen dúbida, pero non é suficiente profundar máis no recoñecemento e recoñecemento de toda a actividade cultural vasca por parte das institucións.

Esta relación non corre o risco de sometela ás institucións e de acougar a criticidad ante as políticas lingüísticas?

U. Aierbe: Ese é o risco. Noutros momentos había unha clara confrontación, un rancor, non había espazo para falar. Agora, na CAPV, as institucións empezaron a traballar noutro camiño e valorámolo positivamente, pero non é suficiente. Un dos perigos é a aparición de adiccións e sobre todo económicas. O modelo que expomos non foi tomado polas institucións e abordado polo eúscaro, contratando para iso a actividade cultural vasca.

H. Ramírez de Alda: Unha das características que define a EHE é a autonomía institucional. Damos moita importancia ao traballo de presión. Isto non exclúe a posibilidade de colaboración, pero non na fórmula de ‘doar e facer diñeiro’, senón como suxeito equiparable.

U. Aierbe: A sensación con algunhas institucións é que queren comprar o silencio do eúscaro co diñeiro, é dicir, “non me critique” pola dependencia das subvencións. O eúscaro ten pleno dereito a seguir criticando. Polo menos EHE seguirao facendo, sen dúbida, pero nos gustaría que fose máis lonxe noutra colaboración.