Amazigera, kurduera, sorabiera, lakota, nasa yuwea… avanza no 6º curso do ciclo Hitz Adina Mintzo, dirixido polos coordinadores Beñat Garaio e Ainhoa Moron, para coñecer as linguas minoritarias de Gasteiz. Non todas as sesións son iguais, e hai sorpresas e especiais entre elas. Un deles foi o de xaneiro, sobre a iniciativa AnHitzak, un proxecto que ha visibilizado a diversidade lingüística existente en Gasteiz.

Anhitzak comezou a andar en 2016, da man do Servizo de Eúscaro do Concello de Vitoria-Gasteiz e coa colaboración de Topagunea. O obxectivo do proxecto é pór en valor a diversidade lingüística que viven na cidade, “porque ademais de en eúscaro e castelán nas súas rúas, son moitos as linguaxes que se utilizan diariamente”. Hai cinco anos celebrouse o primeiro encontro, no que, a través de dinámicas de coñecemento mutuo, utilizouse o espazo para reflexionar sobre a diversidade lingüística, desde a súa lingua de orixe, reunindo a adultos e novos, e organizando o servizo de gardaría. En outubro de 2020 querían facer o segundo encontro, pero, claro, tiveron que pospor… Con todo, os membros de AnHitz adoitan reunirse todos os meses.

Até a data do segundo encontro, catro participantes de AnHitzak participaron no ciclo Hitz Adina Mintzo e o seu coordinador, Rubén Sánchez. Isto no entanto, interveu no programa enviando un vídeo, xa que estaba confinado polo tortuoso incidente COVID-19. Neste sentido, o programa foi dirixido por Beñat Garaio. En palabras de Rubén Sánchez, “nas rúas de Vitoria-Gasteiz utilízanse máis de 50 linguas, e AnHitz quere recoñecer o valor desa diversidade. Antigamente, en Vitoria era case a única lingua. Nos últimos 30 anos o eúscaro percorreu o camiño e, doutra banda, o panorama lingüístico ha cambiado considerablemente. Agora son máis linguas en Vitoria-Gasteiz, e iso é unha boa noticia, para os amantes das linguas en xeral, e para o propio eúscaro tamén. Esta diversidade é unha gran oportunidade para todas as linguas, que teñen problemas comúns”. Sánchez referíase ao destino das linguas non grandes e, en particular, á transmisión. “Para eles é tan beneficioso como para nós pór en valor a transmisión da lingua e da cultura”, dixo.

Nove comunidades lingüísticas participan en AnHitz, tal e como se recolle no vídeo de presentación colgado na rede, e catro participaron na conferencia correspondente ao ciclo Hitz Adina Mintzo: búlgaro, pular, wolof e castelán.

Pondo en valor o búlgaro

A presidenta da asociación Gasteiz-Rodina, Iliyan Sabotinov Alendarov, foi a primeira relatora. Explicou que en 2015 chegaron a Vitoria, e na capital alavesa non son moitos. “Uns 50 familias, unhas 300 persoas. En Euskal Herria, os búlgaros son máis en Pamplona e moito máis nas grandes cidades españolas como Barcelona, Madrid e Valencia”. En maior ou menor medida, teñen unha asociación e están a traballar para transmitir aos seus fillos a cultura búlgara, a linguaxe, a historia e o folclore. “A maioría dos nosos fillos son nados aquí, falan euskera e castelán cando están sós, o proxecto AnHitzak axúdanos a pór en valor o búlgaro”. Por iso participan nel.

Na súa intervención, Sabotinov Alendarov intercaló unha serie de pinceladas sobre a historia e xeografía de Bulgaria, dicindo que queren integrarse ben aquí, para o que convén que os seus descendentes coñezan a cultura búlgara. “A transmisión é o noso obxectivo, e eu daríalle un mesmo consello aos participantes de todas as linguas que aquí reunimos, independentemente da súa orixe: respecte a cultura local e ensinarlles a nosa. Esa é a base e a esencia da convivencia”, sinalou.

Pola súa banda, o Ministerio de Cultura de Bulgaria informou que envía materiais á asociación Vitoria-Rodina para que as novas xeracións presentes en Vitoria-Gasteiz aprendan búlgaro.

Tamén explicou como se pronuncian algúns números, estacións e verbos en búlgaro e, xunto co respecto, subliñou a importancia de falar na súa propia lingua.

Pular e eúscaro

Dienabou Bah Bah, da asociación Haaly pular, foi o seguinte relator. Empezou dicindo que é casada e nai de tres fillos: “En casa falamos todos o idioma da nai. Na rúa, os nenos fano en eúscaro e en castelán”, afirmou.

Deu a coñecer o seu país, Guinea Konakry, xeograficamente situado a beiras do Océano Atlántico. A cidade de Konakry é a capital, con case dous millóns de habitantes. A antiga colonia francesa, Bah Bahk dixo que na escola estudan en francés pero non en pular, e, como fixo antes Sabotinov, contou os números en pular.

A asociación foi creada en 2013 e di que tamén o está tentando en eúscaro, “porque quero axudar aos meus fillos nas tarefas domésticas que traen da escola e cando sexa necesario. E participamos con entusiasmo nos actos e festas que organiza AnHitz”, sinalou Dienabou Bah Bah.

Wolof

Issa Sambe é membro da asociación Mbolo e, en xeral, falou sobre o wolof. O oínte tivo a máxima atención, aínda que nos seus comentarios non se podía entender máis que a presenza do francés no wolof: ‘Senegal’, ‘Euskal Herria’, ‘Vitoria-Gasteiz’...

A pesar de que o propio Sambe veu a nós en 2009, a asociación senegalesa de Vitoria-Gasteiz é de 2006. “Mbolo foi fundado polo cinco primeiros. Na actualidade temos 300 senegaleses empadroados en Vitoria-Gasteiz, e sabemos que hai máis, porque os que conseguiron un contrato laboral tamén trouxeron ás súas familias”. Sambe dixo que non é capaz de dar cantidades concretas, pero que hai máis de 350.

Lembrou que Senegal foi unha colonia francesa, un país que en 1960 logrou a independencia, con 16 millóns de habitantes. Dienabou limita coa Guinea Konakry, a Costa do Marfil, Malí e o Océano Atlántico, e Gambia atópase no territorio. “E para ir a algúns pobos de Senegal é necesario pasar por Gambia: é un país, Gambia, dentro do noso país!”. A herdanza do colonialismo francés, sinalou.

No país, o 40% da poboación fala de wolof. O 60% restante está composto por diversas etnias, cada unha coa súa lingua. Ademais de Senegal, tamén se fala de wolof en Guinea Konakry, Ganbia, Costa do Marfil e Mali. “Antes da independencia, por exemplo, os actuais Senegal, Mali e Gambia eran un mesmo país. E Senegal era a mesma capital”.

En Vitoria-Gasteiz, desexarían fortalecer a cultura wolof e tamén imparten a escola, coa intención de transmitir a lingua e a cultura á descendencia. “Na nosa casa, os pais falamos de wolof, pero os nenos, con todo, enfróntanse en eúscaro.” Dixo que eles non tiveron a oportunidade suficiente para aprender euskera, porque “viñemos de idade”.

Isabel SÁNCHEZ, Ikastola Landazuri

En nome da asociación de pais da Ikastola Landazuri falou a última, Isabel Sánchez. Nacido en Ecuador, Kitxua é membro da comunidade. “No noso país fálanse diferentes linguas. Na zona amazónica, por exemplo, hai até dez comunidades, cada unha coa súa lingua. Nos montes, até cinco. E tamén hai variedades na costa”, sinalou.

A propia Isabel Sánchez chegou a Vitoria hai quince anos. Despois viviu catro anos en Paquistán, despois en Lleida (Países Cataláns), e volve a Vitoria. Motiva a actuación en nome dos pais de Landazuri Ikastola: “É unha ikastola especial, identificamos até 25 comunidades das que sentimos orgullosos. Orgulloso e contento, porque é bo para todos”. Pois, con todo, orgullo e alegría. “Os pais estamos a traballar, reunidos na hora do patio e vivindo esa riqueza. Creo que somos a primeira ikastola a que nos reunimos e posto en marcha”. Tamén publicaron o calendario anual para visibilizar esta diversidade, aínda que sobre todo existe unha preocupación: a transmisión. “No noso caso, os nenos sempre preguntan o mesmo: “De onde somos nós?”. E non é unha cuestión de tempo, porque unha naceu en Paquistán e tres en Vitoria. Ademais de na ikastola, viven en casa a diversidade: “E falar, quechua pouco en nós. Predominan as linguas do pai: o fundido, o punjabón e, en certa medida, o inglés. Con todo, os nosos nenos son de aquí, máis que de ningún outro lugar. Con todo, sempre teremos a necesidade de falar das linguas e da cultura dos nosos países de orixe, tanto en casa como na ikastola”. Por iso están a traballar: “Queremos que nosa ikastola sexa un exemplo”.

Catro linguas, ademais de sociolingüística, cheas de vida, nas que os falantes nativos dan testemuño directo. A oportunidade de escoitar catro linguas de primeira man. Catro relatores, exemplo das 50 linguas de Vitoria. Poucas palabras, as que fixeron as catro boas palabras, acompañadas dun breve vídeo no que cada comunidade mostrou o seu traballo a favor da súa lingua, que se pode ver na rede pulsando sobre ‘AnHitzak, a diversidade lingüística de Vitoria-Gasteiz’.

Beñat Garaio, coordinador de ciclo, nota aparte: “O discurso, nos catro discursos, ninguén sabe eúscaro. De feito, os cidadáns nados no estranxeiro que até agora falaron en eúscaro en Hitz Adina Mintzo viven en zonas respiratorias, fóra de Roberto Anawa, cubano falante, que vive en Basauri”.

E ao final da sesión, o catro recibiron o aplauso máis caloroso.