Como xurdiu a idea do libro e cantas mans participastes?

Javier: Na bibliografía do libro aparece un primeiro libro: Street Art. recetario de técnicas e materiais de arte urbana (Street Art. Recetario de técnicas e materiais de arte urbana). Cando o vin, díxenme: isto é o que necesitamos, pero sobre a desobediencia. Con este modelo fixemos un borrador de propostas por parte dalgúns amigos, presentámolo a varias persoas, e aí empezamos.

Mikel: A maioría da xente díxonos: “Se o facedes moi ben” [risas]. Pero formamos un grupo simpático no que participamos unha chea de persoas: polo menos 20 na creación de contidos, debuxos, imaxes, agora hai decenas de persoas na distribución... Foi moi coral.

E cal é o obxectivo?

Javier: Cremos que non só é importante a desobediencia, senón que é unha ferramenta imprescindible si realmente queremos cambiar as cousas. Os debates sobre as formas de loita non se deron moitas veces nos movementos populares, e queriamos facer unha achega.

Mikel: Tamén queriamos recoller que cousas e como se fixeron no ámbito da desobediencia. Como colgar dunha torre de campás? Como parar un tren? Como realizar comunicacións seguras na rede? Pensamos que hai moita xente disposta a facer as cousas se compartimos coñecemento, e, por tanto, a iso vén o libro.

É un libro especial tanto desde o punto de vista estético como de organización interna.

Javier: Prestamos especial atención ao contido, á imaxe, ao deseño... queriamos que fose atractiva. Facer en cor foi unha aposta importante porque sobe moito o prezo. Non é un libro que esixe ler o final desde o principio, é un libro de consulta. [Pasando polas páxinas do libro] Quizais un queira saber como destruír a maquinaria pesada, que facer ante o gas lacrimóxeno da Policía, un terceiro pode pegar grandes imaxes nas paredes: ir directamente ao capítulo correspondente.

Que tipo de xente impulsastes o proxecto? Expertos, expertos en diferentes ámbitos políticos...

Mikel: Somos xente que estamos en movemento popular, que quere contribuír na liña da desobediencia e na situación actual. Activistas de toda Euskal Herria.

Javier: Hai unha gran diversidade ideolóxica detrás do libro, xente que participou en movementos moi diferentes, e cada un achegou desde o seu ámbito.

En decembro comezastes a repartir o libro, a forma tampouco é convencional.

Javier: Distribución en man. O libro é anónimo, porque cremos que pola súa natureza necesitábao, pero tamén pola súa seguridade.

Mikel: Iso esixe máis traballo e supón alargar o proceso de distribución, pero tamén habemos visto que a distribución implica á xente e estamos contentos. Está a chegar a toda Euskal Herria, de palabra en boca e de man en man.

Cantas unidades sacastes e como vai a venda?

Javier: Sacamos 750 unidades e están a piques de esgotarse. Vendo o éxito, sacaremos unha segunda edición.

A publicación foi a primeira acción desobediente do libro, non? Un amigo díxome que ao meter o ISBN no computador collera unha gran sorpresa...

Mikel: [Risas] Tomamos unha licenza poética, e ao longo do libro hai outros xestos ocultos, comprenderá o que ten que entender.

A desobediencia é o solo do libro Receita, pero hai moitas maneiras de entender a desobediencia. Cal é o que vostedes propoñen?

Javier: Dicímolo no libro: “Á marxe das ortodoxias, este libro definirá á súa maneira o concepto de desobediencia, sen pretender que o debate sexa pecho”. Nós distinguimos a desobediencia ás leis e ás normas, por unha banda, e a desobediencia aos costumes impostos por outro. Neste segundo non profundamos porque xa existe o libro dos 100 compromisos do Territorio Libre, que trata amplamente o tema. No ámbito da desobediencia legal e normativa distinguimos catro tipos de accións: a desobediencia civil; a resistencia, a falta de colaboración e a acción directa. Na práctica, os límites entre o catro se emborrachan a miúdo. O libro está máis orientado á acción directa, pero nos parecía importante dar unha posición teórica xeral. Teoría orientada á práctica.

O título di que as súas receitas son “para transformar o mundo”, pero tamén para “gozar” transformando o mundo. Por que gozalo?

Javier: A desobediencia ten consecuencias: represión, prisión, multas económicas, golpes. Temos que ser conscientes e aceptar, pero nos parece que o foco se centra nel con demasiada frecuencia.

Mikel: Cando a militancia é fonte de pracer é moito máis atractiva. Ás veces tamén ten sacrificio, pero nós queremos reivindicar que transformar o mundo é un pracer. Iso ten forza. Cando fas unha iniciativa o que sente é moi forte, e cando salgue ben a alegría que che levas a casa, iso é grande.

O libro recolle receitas para facer cousas moi diferentes, desde a elaboración de persoais para pintar paredes até o saboteo das escavadoras ou as catenarias do tren. Cal foi o voso criterio para decidir que excluír?

Javier: No contexto político actual tratamos de introducir receitas que, ao noso xuízo, acheguen o máis positivo posible á desobediencia. Dinos que botou en falta formas de loita máis duras, e que algunhas das que recibimos son moi duras e déronlles un pouco de calafrío: de todo. Escribimos: “Sen negar o valor da violencia revolucionaria, a desobediencia é unha forma de loita que propón alternativas non violentas”. Nós situámonos/situámosnos aí.

Mikel: Devandito todo isto, eramos conscientes de que na práctica tiñamos que pór o límite nalgún lugar, e decidimos que iso fose violencia contra as persoas.

Os apartados teóricos son tamén moi variados e zumentos. Propondes, entre outras cousas, unha forma popular de organizar actividades directas: grupos de afinidade.

Javier: Cos grupos de afinidade queremos explicar que as iniciativas de desobediencia poden ser levadas a cabo por calquera, que non se trata de “activistas profesionais”. O modelo organizativo que permite levar a cabo moitas accións parécenos o dos grupos de afinidade, tanto para as persoas que xa están nos axentes sociais, como para as que aínda non están organizadas pero entusiasmado.

Mikel: Aínda que con este nome alguén puidese imaxinar algo moi formal, que son os grupos de afinidade? Pequenos grupos formados por persoas de confianza para un mesmo. Para iso, non hai máis que empezar a buscar cómplices que lles gustaría realizar este tipo de accións, por dicilo dalgunha maneira.

Ao mesmo tempo, sentín que o din: “Non o fagamos de calquera xeito”.

Javier: Si, así veñen os apartados teóricos. Tratamos de abordar diferentes ámbitos que son transversais á desobediencia, para ter en conta á hora de realizar a acción que seleccionamos. Por exemplo, como facer un plan de comunicación? o capítulo serve igual aos que teñen que unirse aos bidóns, aos que teñen intención de colgar dunha altura ou aos que queren organizar unha muralla popular. En cada caso, cada un verá que é útil e que non. Igualmente Prácticas feministas en iniciativas de desobediencia ou outras. Chama a atención cando pasamos a buscar e buscar fotos no arquivo, polo menos no 90% das iniciativas de desobediencia, o protagonismo lévano os homes. Queremos que este libro tamén contribúa a cambiar iso.

Realizaron seis entrevistas: Procesión do Pracer de Bilbao, Situacionismo en San Sebastián, Solidarios de Itoiz, Pescadores con barbas, Demos e Giraldillas polos presos. Por que esas?

Mikel: Eliximos iniciativas de todo Euskal Herria e de diferentes épocas. Outra dimensión é a recollida do testemuño de primeira man. Por exemplo, para saber que decisións de última hora tiveron que tomar ou que cousas pasan nunha situación así. Ademais, estamos moi contentos porque neste libro cóntanse algunhas cousas que até agora non se dixeron. Por exemplo, para os barbeiros que colgaron a ikurriña en Pamplona, o máis duro foi pasar a noite no tellado.

Como ven o contexto político de Euskal Herria desde as lentes de desobediencia?

Mikel: En Euskal Herria vivimos unha gran confrontación política, tanto armada como non armada. Con todo, compartiamos entre nós que estamos a vivir un apagamento, coma se o final da loita armada houbese pretendido paralizar a confrontación. Nós non estamos de acordo con iso, pensamos que temos que facer xusto o contrario. Que o final da loita armada era o momento perfecto para pór en marcha iniciativas de desobediencia, tensar a corda, para demostrar que os violentos son eles mesmos e que a loita armada era unha escusa para seguir gañando posicións marco por ámbito. Pero non se fixo e sabemos que algúns paralizaron moitos dos que se expuñan nos pobos. Parécenos que sen confrontación non cambian as posicións políticas e gana o status quo. É o momento de incorporar na práctica política accións de desobediencia que alimenten a confrontación.

Javier: En canto aos moldes de loita, vemos que se produciu unha ruptura na nosa contorna. Moitas persoas que se uniron á militancia teñen moitas ganas de facer cousas, pero a miúdo non sabían que podían facer e como. Ademais, o debate que non se deu nalgúns movementos populares é o das formas de loita e un dos obxectivos deste libro é activar ese debate, animar aos axentes sociais a que falen e reflexionen sobre este tema e achegar un pequeno gran de area no debate.

Din no libro que “cada vez son máis os escritos que falan de desobediencia”. É certo que ao finalizar a loita armada e nos anos seguintes moitos reivindicaban. Pero hoxe en día non está bastante marxinada?

Mikel: Cando terminou a loita armada houbo un baleiro. Logo houbo prácticas desobedientes significativas. Por citar o que dalgunha maneira foi máis espectacular, a dinámica das murallas populares estendeuse por todo o País Vasco durante varios anos. Proclamouse con palabras e feitos que a desobediencia dalgúns sectores espertaba o entusiasmo e a ilusión pola loita. Hoxe, unha vez máis, tes razón: estamos en parón. Por iso fixemos o libro.

Nese sentido este libro vén oporse á corrente que hoxe raíña en Euskal Herria?

Javier: Contra ou a favor da corrente? A resposta que atopamos cando empezamos a pedir axuda para vender o libro é enorme. Vendéronse os 750 exemplares que sacamos en dous ou tres meses. Non estabamos moi equivocados cando empezamos a escribir, vendo a acollida. Existe na sociedade un desexo profundo de realizar accións desobedientes e de espertar a paixón pola loita. O tempo mostrará si realmente a xente empeza a levar á práctica as cousas aquí expostas.

Falastes da trincheira da desobediencia, pero o poder tamén xoga neste partido. Por exemplo, a represión económica ha aumentado moito. Que análise do poder facedes?

Javier: Como nós adaptámonos aos novos tempos, o poder tamén se adapta. Dar leña desde o punto de vista económico é moi rendible para eles e non lles supón, polo momento, unha rebelión popular. Fan unha interesante reflexión respecto diso na entrevista de Giraldilla a favor dos presos. Mencionan que para formar parte do seu grupo era requisito ser insolvente ou insolente economicamente.

Deamos e os solidarios con Itoiz comentaron que acabaron afogados economicamente, aínda que entón a represión económica non estaba tan desenvolvida. Desde entón simplifícanse os embargos e amplíanse as multas, ou se amplían os prazos de prescrición.

Mikel: Si, o PP aprobou a Lei Mordaza, daquela o PSOE e Podemos non o derrogaron, e mentres, por exemplo, o PNV utilizouno en miles de ocasións. Desenvolveron unha ferramenta para facer moito dano e a desactivación é absolutamente estratéxica, xa que deixa a moita xente fóra da loita.

A desobediencia clásica baséase na comisión pública do “delito” e na aceptación das consecuencias. Talvez agora esa publicidade poida vir dada pola gravación e difusión de imaxes, buscando evitar a represión que poida producir o paracaídas?

Javier: No libro tratamos de reflectir a diversidade de accións. Cremos que é lexítimo que se faga unha iniciativa e quede aí e reivindíquese, ou que se faga de forma encuberta para poder facer algo e poder facer máis adiante. Dedicamos un capítulo completo ás diferentes formas de cubrir a cara e ao que se transmite con elas. Cada un debe elixir o tipo de iniciativa que mellor se adapte á súa realidade.

Fai 3 anos empezaron a traballar e no medio desta distopía publicouse o libro. Como ledes o porto que vivimos?

Mikel: Levamos anos notando que o mundo se está desprazando cara á dereita e agora este turocapitalismo está a acelerarse coa axuda dos dirixentes neoliberais que teñen o label vasco. Con todo, lamentamos que o libro chegou a tempo porque se producen insurreccións da necesidade e o enfado ante este tipo de cambios traumáticos no mundo. A pobreza, a precariedade, o enfado, o noxo crecen coas autoridades e este libro vén moi ben agora, porque á dereita non podemos permitirnos capitalizar o enfado.

Para dicir algo máis?

Mikel: O libro contén vídeos de máis de 100 actividades en códigos QR, unha interesante bibliografía... Co panorama que vivimos temos moitas pelexas por diante e gustaríanos que o libro espertase as ganas de aprender e facer cousas. Estou a desexar chegar á seguinte folga xeral.

Javier: E como non podemos promover o libro de forma pública, facemos un chamamento a quen o conseguiron a pasalo a man, a sacar fotocopias dos capítulos e a facer o que queiran. Non é un libro de extensión na biblioteca, é unha ferramenta de acción, por tanto, anímache a usalo.