Unha manifestación de mil colorees, representando un feminismo de mil colorees. O 6 de marzo finalizou a V Acción da Marcha Mundial das Mulleres de Euskal Herria (EMM), na ponte de Santiago entre Hendaia e Irún, superando a limitación administrativa imposta polos estados. "Esta fronteira é unha fronteira política imposta polos Estados-nación, unha estrutura militar que reforza a xestión patriarcal e racista das nosas terras", como se lembrou na inicial concertación.

O 17 de outubro do ano pasado, Garazi Goienetxea Dez, paralizada na organización, concluíu cun "digno" a iniciativa iniciada no mesmo lugar. Un total de 300 persoas reuníronse na ponte, dando continuidade á manifestación lanzada por decenas de persoas desde a antiga casa do pobo de Hendaia por Irun. Nesta quinta edición quixeron visibilizar e denunciar as transnacionales, as fronteiras e as políticas migratorias, "como instrumentos dun sistema racista, colonial, capitalista e heteropatriarcal, que oprimen as vidas tanto das persoas migrantes como das que se atopan nos seus territorios de orixe". Como non podía ser doutra maneira, ao pór a cita na fronteira, chegou á conclusión de chocar coa crúa realidade deste sistema: que os que ao final tiñamos unha cidadanía local puidésemos pasar a fronteira, mentres que os inmigrantes que querían pasar de Irun a Hendaia tiñan fronte á prohibición policial. É dicir, a realidade racista e cotiá, denunciada pola EMM: o racismo sistémico e, neste sentido, os privilexios que supoñen a blancura e os papeis.

En esencia, na concertación tiveron en conta ás mulleres migradas que traballaran na organización e que non puideron achegarse á fronteira polo risco que entrañaba a estrutura administrativa. Tamén se deron agradecementos especiais aos colectivos de mulleres racistas e migrantes que traballaron na organización: "Sen eles era imposible levar a cabo esta acción de xerar gretas do sistema heteropatriarcal, capitalista, racista e colonial".

Colleitaron decenas de panos cosidos en diferentes recunchos de Euskal Herria, formando unha fila reivindicativa: "Por baixo de todas as nubes, por encima de todas as pontes, os feministas preparados! "; "Desconstruyendo, construíndo pontes"; "Cambiamos a vida das esposas, sen muros, sen fronteiras"; "Construímos fronteiras con accións (deas)"; "Construímos pontes para romper fronteiras, contratos dignos aos empregados da nosa casa! "; "Crear pontes en Larrabetzu, construíndo responsabilidade colectiva", e expuxéronse outras decenas de variantes. Co obxectivo de canalizar o enfoque antiracista e decolonial, este foi o colosal final da reflexión colectiva que levou a cabo nos últimos meses. A reflexión colectiva e a elaboración local deste pano foi cualificada polos organizadores como “importante”, xa que con este proceso participativo partíronse de diferentes realidades locais.

"Vidas dignas para todas as mulleres"

Representantes da EMM expuxeron o obxectivo de construír un movemento que manteña "de forma permanente" a loita feminista, anticapitalista e antiracista. Aínda que deron un paso máis neste camiño, nada concluíu coa acción V: "O camiño é longo, todo está por facer", di Goienetxea Dez.

Desde a fronteira sinalaron a determinación de seguir traballando a favor dun movemento que recoñeza a todas as persoas que viven no País Vasco: "O noso feminismo quere construír un territorio que garanta unha vida digna para todas as persoas que vivimos nel". Neste sentido, a EMM necesita recoñecer e denunciar o "racismo estrutural", o "racismo institucional" e o "racismo social en normalización" nas rúas.

Pero tanto desde Hendaia como desde Irun tamén destacaron o paso do recoñecemento e aceptación da "responsabilidade" persoal: "Destruír os límites invisibles é imprescindible. Neste sentido, propomos situarnos como parte desa estrutura racista, asumir a nosa responsabilidade para facer fronte ás causas da violencia que sofren as mulleres migradas e racistas e non poder facer fronte só aos síntomas".

Goienetxea Dez engade que os vascos feministas brancos temos tamén o reto de inventar o camiño cara á loita antiracista, “sempre tendo en conta que non somos os brancos suxeitos desta opresión”. Para este exercicio, a V edición de EMM sinala que deixou elementos interesantes: "Serviu para canalizar pola boca das mulleres racistas e migrantes o que dicían", "serviu para definir que significa a fronteira... para saber de onde queremos mirar a migración", etcétera. Por exemplo, tamén serviu para definir a ‘ponte’, termo principal desta edición: "As pontes non significan o mesmo para todas as persoas migrantes, xa que as pontes que serviron para conectar á xente nunca se converteron en murallas e non permiten o paso das persoas, onde as persoas son discriminadas, pisadas, rexeitadas e mesmo asasinadas".

Redefinido a ponte como ‘muralla de ponte’, ao final da manifestación formaron unha longa fileira de trapos entre as puntas da ponte, "de forma colectiva e individual, para derrubar, desedificar e vestir cun novo rumor". O artista Zarys Falcon redondeou a mensaxe, completando a creación tomando como base as fronteiras.

A V acción tivo que completarse nun contexto rimado pola pandemia COVID-19, o que "dificulta moito" o camiño, en xeral, os organizadores valoraron "moi positivamente" o camiño percorrido. A nivel internacional, si o ano pasado celebrouse a V edición da EMM, os axentes do País Vasco decidiron pospor: "Dicíasenos que era unha oportunidade importante para pór encima da mesa o eixo antiracista, para ter o sitio que necesitaba e animar á xente á reflexión colectiva, e así e no contexto do COVID-19 decidimos pospornos. Os pobos tomaron a dinámica con alegría, porque a necesitaban como se dixo en Durango", di Goienetxea Dez. Lembramos que nas Xornadas Feministas de Euskal Herria de 2019, celebradas en Durango, as mulleres racializadas e migrantes do movemento subliñaron a necesidade de incorporar unha visión decolonal e antiracista no movemento feminista.

Nesta época do COVID-19, propiciada pola lóxica de illamento e repatriación, os asistentes tamén agradeceron que as rúas se enchesen de reivindicacións e de irmandade, sempre garantindo a convivencia e as medidas sanitarias. Proba diso son os pasos de risa, risa, berro e baile.