Estou farto dos meus compañeiros de coche, pero, como me amola moito pasarme polo mesmo sitio, gústame probar co meu coche novas estradas, de segunda categoría, que van fóra dos camiños de guía. Merece a pena: na maioría dos casos non superan o dez, vinte, trinta minutos; a perda é moi pequena en comparación cos beneficios. Entramos en Villanueva de Sierra na última viaxe antes de que un compañeiro de coche saíse o almorzo –calquera escusa para desvialo é boa–. No pobo natal de Miguel Servet.

Eu coñecía o nome, desde que Alfonso Sastre escribiulle Flores vermellas para Miguel Servet, unha novela, sen ficción –que Jon Etxaide fixo con Etxahun Barkox-. Unha novela, pensaredes, non é a mellor maneira de coñecer a biografía dun personaxe histórico. Non esquezamos, con todo, que unha novela pode axudarnos a comprender a experiencia humana mellor que o máis ríxido libro de historia. Servet foi médico e teólogo, sobre todo un personaxe discutido, de convicción, quizá temerario. Algúns lle recoñecen a nacionalidade navarra, xa que nalgunha ocasión asinou en Tudela, pero parece máis unha estratagema para escapar dos perseguidores. O primeiro describiu o circuíto de circulación sanguínea; na organización da Igrexa, máis revolucionaria que reformadora, perturbadora para católicos e protestantes. Foi acusada: Negar a Trindade Santa, a divindade de Cristo, e que era panteísta. Tiña 42 anos cando foi asasinado nun incendio en Xenebra en 1553. Por orde de Calvino. “Matar a unha persoa non é defender unha doutrina; é matar a unha persoa”, escribiu Castelló.

No corredor Hondarribia-Barcelona, vin con demasiada frecuencia Aragón como un trámite, incluso algo molesto; mellor si non existise. Con todo, por atreverse ás estradas secundarias, coñecemos mellor as de Servet. Pequeñeces que nunca coñeceriamos si fómonos da autoestrada.