O proxecto de transición agroecológica en Orduña comezou en 2006 coa posta en marcha do servizo de Produción Orduña. A posta en marcha do servizo produciuse tras un proceso de reflexión levado a cabo polo Concello e os axentes locais: Desde o ano 2000 o pobo vivía unha situación de crise e sentiron a necesidade de facer unha proxección de futuro. Na reflexión decidiron apostar polo turismo, polo pequeno comercio e polo sector primario. O sector primario viu que tiña que apostar pola produción ligada á terra e que a gandaría ecolóxica podería ser a opción de futuro.

Agroecología desde o principio

Coa posta en marcha do Servizo de Produción Orduña en 2006 estableceuse a soberanía alimentaria como obxectivo e marco de traballo a agroecología. No tres primeiros anos traballouse co primeiro sector: “O obxectivo era buscar a viabilidade económica dos caseríos. Realizouse un traballo de caserío en caserío para identificar os custos de produción. A consecuencia foi que había que traballar en dous ámbitos: por unha banda, na redución dos gastos de produción, e por outro, no camiño cara ao consumidor final, que aumentaba os ingresos. Desta maneira, os baserritarras entenderon o que era a agroecología e viron que ese marco teórico achegaba beneficios para o seu caserío e ademais, de face á substitución futura, creaba oportunidades para os mozos de casa”. A técnico Marijo Imaz alégrase de que co tempo materializouse a substitución nalgúns caseríos.

Pratos típicos na cociña

Ao principio baseáronse moito na narrativa da transición no sector primario, no modelo de produción... “Pero o Concello viu que ese discurso non chegaba a todos os cidadáns. Entendeu que o tema transversal que chegaba a todos era o sistema alimentario e en 2009 cambiou a narrativa para achegar os pequenos comercios e o proxecto industrial”.

O Concello valoraba positivamente os pasos dados até o momento para fomentar o consumo local: a posta en marcha do mercado de baserritarras, a creación dunha alianza entre o comercio local e os baserritarras, a dinamización dos grupos de consumo... “pero víase que era difícil influír no consumo dos individuos. Entón, o Concello puxo o foco no consumo colectivo: dar exemplo aos concellos, xa que a mellor campaña de sensibilización é consumir produtos locais”. Modificouse a cociña da residencia para dar servizo á residencia e á escola que ten á beira. “Cando saíron os pregos de compra pública, o concello introduciu criterios agroecológicos. En consecuencia, os distribuidores elixidos foron os baserritarras da zona”. Dado que o servizo de xestión da cociña atopábase externalizado desde fai 20 anos, polo momento non se buscou a posibilidade de publificar ou cooperativizar aos empregados e a solución que se atopou para iniciar o proxecto foi a de repartir o contrato: contratación de persoal por unha banda e compra de alimentos por outro.

Compromiso do Concello e próximos pasos

Impulsado polo sector, o pleno municipal asinou en 2012 un manifesto en favor da soberanía alimentaria. Imaz di que é importante para apoiar o traballo técnico: “O obxectivo é que o sistema alimentario sexa un tema transversal no Concello. Co tempo conseguiuse que os criterios agroecológicos inflúan noutras ordenanzas municipais, sobre todo nos usos dos solos públicos”. Urduña ten terras comunais e a través das ordenanzas se deu prioridade aos baserritarras que viven ao 100% da agricultura, “porque pola contra os mozos non podían dedicarse á gandaría”.

O seguinte reto, impulsado polas asociacións de gandeiros e apoiado polo Concello, é pór un obrador colectivo para transformar os alimentos. Este proxecto pretende ser un referente na formación na elaboración de carne. E en 2021 revisarase a estratexia alimentaria para os próximos 10-15 anos. Todo iso, como todo o anterior, a través dun proceso participativo.