Acabas de sacar o teu segundo disco en solitario. Son cancións creadas nesta época tan especial?

Hai de todo. As cancións que son en eúscaro son novas, do ano pasado. En inglés son vellos, teñen dez e quince anos, até agora tíñaos como maquetas, eran iogures, é dicir, sen palabras, e o ano pasado deilles os últimos toques.

Por que publicaches cancións de hai quince anos?

Teño outras moitas mans á maneira destas e sei que algunha vez as mostrarei. Na maqueta que fixen para o primeiro disco, xa tiña 60 cancións. Habiámolas condado e había 60! Eliximos dez deles para gravar en disco. Aínda quedan moitos, aínda moitos esbozos.

Por tanto, podemos retomar a esperanza de que cheguen máis discos.

Hai pasta, polo menos [risas].

Ao disco puxécheslle o nome dA liña dos planetas. É tamén o título dunha canción que está no disco, unha composición de piano, sen palabras. Como se levou a cabo a selección?

Primeiro dei o meu nome ao disco. A liña dos planetas…. quería dicir a aliñación dos planetas; tiña esa sensación de que as cousas se repoñen. Iso era hai un ano, cando empezaba a traballar o disco, e xusto despois de ouvir que en 2020 produciríase a aliñación de planetas que de cando en cando ocorre. Esa casualidade púxome aínda máis nese desexo. Pregunteille a Maiana Irigoyen que escribise e tocase un piano. Fíxomo e non tiña título. No tempo da mestura de cancións, ao escoitar esta canción, imaxinábame a aliñación dos planetas: vía os movementos e as confusións, e a parada da tempestade que vén despois. Propúxenlle que chamase a liña dos planetas e aceptou.

A melodía é fermosa.

Si. Vai paso a paso, hai movementos... se desgarra e ao final hai un desafogo.

A idea de movemento está moi presente mesmo nas palabras. Entre outras cousas, cando na última canción repite claramente ready to go ou “me vou”.

Non o analizé así, pero agora dicir, si que é verdade. A segunda canción di “joan giten”, a canción The trip tamén é unha viaxe, xa mencionaches a última canción…

Fíxose sen darse conta.

Si, sen darme conta. A verdade é que hai ese vínculo entre as cancións. En Ready to go non conto o de ir, eu son o actor ou narrador desa historia, non son un personaxe... Pero si, a persoa di claramente que está disposta a ir. Con todo, non sei onde ir…

Nas cancións sacas o que tes dentro, son moitas as cancións que escribiches en primeira persoa.

Deime conta ao final do proceso, ao facer a confusión no estudo, e a verdade é que me enfadou. Ao mesmo tempo, non sinto culpable, porque é un personaxe. Eu son narrador e iso tranquilízame nalgún sitio… Pero si, ten un parecido: a necesidade de falar cun mesmo, e fíxolleme pesado ou molesto. Xustamente, coidei co canto de Soldier Kapo, que foi en primeira persoa en iogures e puxémolo na terceira.

Pensando que falabas de ti, quería preguntarche si non resultábache difícil publicar o interior en directo a descoñecidos… Pero quizá non valla a pregunta.

Nunha soa canción deste disco fago o meu “eu”: Antes da creación da Flor de Mikel Laboa. Para min é unha terapia, un paso de confesar algo. O berro de Haizegua do primeiro disco é o mesmo, a miña canción é o mesmo, son eu. Pero noutras ocasións ese “eu” non son eu.

Tamén hai cancións sen palabras no disco. Que se garda detrás desta opción de alternar palabras e palabras?

Teño unha chea de reservas, coma se tratásese de cancións en inglés, e meto un ou dous períodos enteiros. Doutra banda, inspírome en Mikel Laboa, nos seus discos había cancións que el chamaba Lekeitio e cada vez eran improvisacións. Fixen o mesmo, póndolle o nome de Melodía. Tamén os tiñamos no disco editado co grupo Paco e Marieder.

Es un gran apaixonado dos coitelos e é unha familia no teu camiño. Xa mencionaches a canción de antes de que naza Lore, a que volves coller nos concertos e que é tamén no disco de Paco e Marieder. Por que esta canción?

Polas palabras. As palabras son de Jean Baptiste Elizanburu-Harlouchi. A primeira vez que escoitei estas palabras no disco de Laboa aluciné, nesa canción dicía exactamente o que quería dicir: xusto tiña vinte anos e sentía o mesmo. Desde o meu punto de vista é un texto punteiro, e por iso vólvoo a utilizar completamente. Esta vez cambieille o aire, deille un aire novo, pero neste asunto iso non ten importancia, aí todo o teñen as palabras.

Desde o punto de vista textual ten a forma de Oihartzuna, do teu primeiro disco, non?

A canción Oihartzuna non a escribín eu, son palabras de Elorri Lambert, así que eu son o mensaxeiro. Como non teño a canción, podo comentala: paréceme que ten Oihartzuna, é tamén unha historia de suicidio, pero creo que é máis forte que antes de que Lore formásese. A flor é pura en canto nace, di que quere suicidarse, que é a hora, pero ao mesmo tempo está tranquila. Ao vinte anos eu pensaba da mesma maneira as cousas que dicía.

As palabras están aí, pero décheslle a túa versión á melodía. Tamén alí se desgarra, tirando rapidamente cara ao metal.

Si, eu tamén representaba o ambiente do metal ou a orquestra sinfónica. Era un obxectivo inicial, pero tecnicamente non foi posible e así tiven que deixalo só coa guitarra e a voz, pero cunha gran frustración. Non atopei músicos, pedín a algúns, pero ninguén estaba libre. Pasou o tempo, o primeiro confinamento tamén pasou por aí e non se fixo pola organización. Eu non sei escribir para unha orquestra, e aínda que sexa cuestión de soldos, eu non podo pagar unha orquestra, así que habería que facelo como axudante e non pasou. Quixen facelo, pero non o conseguín.

Tamén es metalúrxico.

Encántanme moitos estilos, pero é verdade que o metal é o que máis coñezo. Para iso vivo aquí.

Suhuskunen. Si o lector non o sabe, o pobo que vostedes teñen designado como capital do metal, co festival Buru Beltz Fest como cita anual.

Iso é [risas]. Pero o ambiente de Laboa e o do metal están relacionados, as sensacións son as mesmas, e o mesmo co metal e a orquestra sinfónica. No metal hai moitas especialidades, pero en canto a todo o que sae das tripas, o que fai Laboa é o mesmo.

Cal é o teu favorito nos grupos de metal de Euskal Herria?

Anestesia… Buf, sae das tripas, é moi sa, limpa e sincera.

Tamén hai cancións en inglés no disco. Como che sae o inglés?

Sáeme de iogur ao principio. Só salgue, non o calculo. A continuación escribo cancións ou as temos cos meus amigos, escoitando ese iogur salguen frases e palabras reais. Non sei como explicalo.

A do inglés non é unha elección?

Non, non se me ocorre “farei esa canción en inglés ou en eúscaro”. Como salguen algúns riffs na guitarra, son improvisacións e nun momento dado a improvisación convértese en canción, confírmase. É o mesmo que as palabras. O iogur quere dicir que as palabras parecen ser en inglés ou en eúscaro, pero en realidade non queren dicir nada. Son algunhas sílabas, algúns sons. Tamén en eúscaro fago o mesmo. Non son o único, moitos o fan así.

Pero hai xa unha mensaxe no fígado do iogur? Ou é o iogur o que deduce a mensaxe?

É ridículo porque non podo explicalo e si pregúntase aos demais non pódenllo explicar moitas veces. Pódese entender cando ocorre coa guitarra ou co piano. Para as palabras é o mesmo, é como un instrumento, as sonoridades, as melodías, salguen antes que o sentido. O meu amigo Thierry acompáñame á hora de escribir cancións en inglés, e cada vez dígolle que non teño palabras para a canción en inglés que teño entre mans, que só teño iogur… Respóndeme que non, que teño todo e que vou empezar a cantar. Empezo e a razón, era case a mesma, aí estaban as palabras, salvo dúas ou tres que as moldeamos. Pero non pretendo predicir o que quero dicir, en que idioma escribirei. As sonoridades son as primeiras en saír, pero seica o sentido está relacionado coas sonoridades? En cambio, neste disco hai dúas cancións nas que non escribín as palabras, Larrain Joko está escrito por Aguxtin Alkhat e Kuskua Amaiur Epher. Para esas dúas cancións eu deulles o tema; quería nomealas, pero como non escribo ben, pregunteilles.

A algúns grupos locais que cantan en inglés nótolles a fame de fama, a fame de emocionarse máis que o pequeno público dos vascos. Contigo non teño esa intuición. Cal é o público que buscas?

A resposta ten dúas caras: a do disco e a do directo. En canto ao disco, publícoo para que llo ensine á xente e o que espero é que xurdan algunhas sensacións; quero emocionar ao oínte. Eu fun húngaro con Laboa, Unama ou Saioa e recollín grandes sacudidas. Gustaríame que o oínte se sentise conmocionado ao escoitar o disco. Quen son? Non o sei, e non me importa; se non son moitas, bástame con dous ou cinco. Moitos son os mellores, pero non é iso o que busco, prefiro afundir a menos xente, pero con rapidez.

A iso referiríase o non estar nas redes sociais.

Como oínte tampouco aproveito todo iso. Eu teño unha vintena de discos ou casetes, sempre son os mesmos, non coñezo a nova música todos os días. O proceso é moi lento, porque creo que non hai que recorrer á cantidade. Pero si, hai miles de artistas en internet... Moi ben, pero non terei tempo de coñecer todos os detalles! Prefiro escoitar once veces ata que coñezo ben o disco de Laboa, e non nun só día unha chea de cancións vindas de todos os lados. Non amo á xocosa –non amo a cantidade nin a xocosa–. Por iso non me sirvo destes medios. Espero que o disco que fago eu non sexa xovial. Véndoas moi pouco, pero confío en que o que as compre, dentro de vinte anos volverá ouvilas. Non busco o buzz, non quero ese xogo, non estou niso. Vostede entrevístame aquí, pero non o busquei. Ademais, aínda que quixese non o faría, na comunicación son moi malo e non me interesa en absoluto. Dei toda a enerxía para acordarme ben da guitarra, non para cantar demasiado mal, para colocar ben o micro, para seleccionar as palabras… e á parte diso non teño ningunha enerxía para comunicarme.

O disco, con todo, pódese escoitar en Internet, e tamén en Badok.

Si. Hai un ano, cando me unín a ese disco non quería iso, pero me dei conta de que o formato do disco utilízase moito. Por tanto, saquei discos, moi pouco, e deino en internet. Quero que a xente escoite o meu disco e para iso sei que buscarán máis en Internet que na tenda de discos. Se quero que a xente estea emocionada en Internet, se fago o do rebelde até a punta, o disco non viviría. Non son só neste planeta, así que se a xente quere, dareillo.

E en canto ao directo, tes concertos programados?

Síntoas… un pouco. Non quero facer moitos concertos, bástanme dous ou tres concertos ao ano. Con todo, elixo boas condicións. Cales son? Ou en casa de alguén, ou nunha igrexa. Hai unhas condicións que non son as axeitadas, non vou facer animación para unha festa. Para iso non teño moitas datas, e como non teño traballo de comunicación non as atopo! A xente non vos chamará pola súa conta, non creades. Pero si, gustaríame ter concertos. É frustrante porque cando tes unha data é unha misión do ano, pasa e acaba... e gustaríache outro o fin de semana que vén! [risas]

Gozas dos concertos?

Si! Teño un medo incrible, cada vez máis! Poida que se tes concertos todas as semanas tamén pasa iso? [risas]

Es euskaldun berri. Os pais non pasáronche o eúscaro?

Non sabía unha palabra en eúscaro e aprendín aos dezasete anos. A miña nai é gárgola, pero non sei... non aprendemos. Estaba na escola privada de Donibane Garazi, non pertencía a ningún mundo das ikastolas, Herri Urrats, e até os catorce anos non o coñecía. Decidín entre doce e catorce anos que quería ser euskaldun. Non sei como, pero iso é así. “Que é iso ‘euskaldun’? Quero ser iso! Decidín aprender eúscaro para ser euskaldun.

Escribes e cantas en eúscaro. En francés nunca?

Non, non a quero. Encántanme algúns cantantes franceses, por exemplo Bashung, pero non podo cantar en francés, moléstame moito.

Apetéceche quedarche só, mirando máis tarde?

Gustaríame tocar ou cantar nun grupo de hardcore, pero non querería implicarme se non é serio e por iso non teño nada aínda. Se se fai, gustaríame que fose moi forte: se hai que ser forte, que sexa moi forte. É un soño, non é concreto. Pero de seguir só co nome de Paco, iso si. Gustaríame facer algúns concertos e teño ideas para un terceiro disco. Será.

A cultura non é fundamental, din as autoridades e levamos case un ano sen concerto.

Iso é unha bobada. Eles din o fundamental e o san… pero mellor que eu ninguén sabe o que é san para min. Non os escoito palabra por palabra, se necesito un concerto ou un libro non me dirán que é o esencial para min.