KEM-MOC Grupo de Resistentes á Conciencia, pantano de Itoiz, feminismo, centrais nucleares, ecoloxismo… Levas moitos anos loitando. Que aprendiches?
Todo foi emocionante e aprendín de todas as experiencias. O sistema di que temos que defendernos ou loitar para ser alguén, pero esas son ideas estúpidas. A vida é moi xenerosa. As principais cousas que eu aprendín proveñen do feminismo e da natureza. Desde o feminismo aprendín que son o que quero e non o que din os demais; e desde a natureza, cada cousa ten o seu momento e somos parte dun ciclo. O importante é que coincidamos con este ciclo. Non force a terra para conseguir o que ti queiras, onde queiras e no momento que queiras. Quero vivir de acordo con estes dous eixos. Ese é o meu obxectivo.

Por que decidiches vivir nos límites do sistema?
Non nos damos conta de que vivimos unha vida de ficción. Unha invención. O sistema diche que che faltan moitas cousas, créanche a necesidade e logo elas danche esas cousas. É un círculo vicioso. Cando te dás conta, empezas a moverche e a buscar outros camiños. Non se pode vivir totalmente fóra do sistema porque o ocupa todo, pero si nos seus límites e aí hai un pouco máis de liberdade e menos control. A miña decisión foi quedarme nese recuncho, porque teño que sentir que son eu quen toma as miñas decisións.

Ser muller abriume o camiño para estas reflexións, porque sempre atopei moitos obstáculos. Cóntannos moitas mentiras nun mundo teoricamente democrático e igualitario. Non é fácil, con todo, afastarse desta forma de vida, xa que en todas partes hai moitas limitacións. Internas e externas. Eu estou disposto a aceptar as limitacións, pero porque eu vinas, non porque mas impuxeron. Á fin e ao cabo, somos materia e temos moitos límites.

Onde queres chegar?
Ten que ver coa sensación persoal. Quero sentir que son libre, e tamén sobre min, porque ás veces me poño trabas á hora de facer cousas. Quero abrirme novos camiños, a pesar de que o fin último non pode ser logrado por min mesmo. Si outras persoas entran nese camiño e teñen máis forza, si teñen máis tempo de vida, que sigan.

Son moitas as batallas que che trae a vida e tes que elixir. Afrontando novos retos, chegando ao extremo e indo máis aló, creces. Aquí, por exemplo, a vida física é moi dura. Por iso negocio co meu corpo.Doulle traballo, pero tamén recompensa: imos facer isto ben e logo unha volta polo monte ou unha tarde enteira tombada ao sol… Teño que saber que me coido ben, porque se non, non me sentiría capaz de coidar a outras persoas.

Cal é a importancia da colectividade na transformación social?A
desobediencia civil é a oportunidade de crear un mundo máis xusto a partir dos feitos, pero de forma individual non valemos nada. As persoas que cambiaron o mundo cunha acción conseguírono porque formaban parte dun movemento colectivo. A primeira resistente á conciencia, a primeira muller que votou, Luther King, Gandhi… todos. Se non hai detrás un grupo humano que lle apoie, calquera protesta ou movemento fracasa. Asasínano, silénciano como o fixeron en Alemaña cos xudeus. Espero que non nos maten agora, pero nos illarán. Non nos deixarán reunirnos para falar. Dinnos que con Internet podemos establecer máis relacións que nunca coa xente, pero iso non é un sistema libre. Non sabemos si o que vén de aí é verdadeiro ou non. Non sabemos a quen crer nin a quen non. Isto fará que a desconfianza sexa cada vez maior entre a xente. Por todo iso, son os puntos de contacto os que foron prohibidos en primeiro lugar. Isto influíu directamente nos axentes sociais que tiñan unha conciencia máis forte. A clave está na comunidade e na comunicación.

Este illamento é unha das consecuencias que nos deixará esta pandemia?
O máis importante, sen dúbida. Esta proposta que nos fan para illarnos nesta situación extrema, o ser humano está a romperse de dentro. Hai moita soidade.

O problema non é o coronavirus en si, senón como se está aproveitando a situación e até onde se están levando. En canto a movementos sociais será triturador. Cando estabamos a conseguir pequenos logros, isto chegounos. Na loita contra o cambio climático, por exemplo, incrementouse enormemente a cantidade de lixo e estanse xestionando moi mal. É unha estupidez o que está a pasar. O futuro do planeta é agora máis incerto que nunca.

Bombardéannos constantemente con información. Invádennos o medo á morte, ao contaxio e ao contaxio. Foi moi eficaz e chegou moito menos do que se esperaba dos límites do sistema.
Pasamos a inquisición, a escravitude… pero sempre houbo unha masa crítica e agora non está. Para unha soa persoa é demasiado facer fronte a todo o sistema e por iso estamos parados. Eu creo que iso é o máis grave.

Pero estamos a falar moito de solidariedade e de coidado mutuo… Si, e
hai iniciativas bonitas en moitos barrios e pobos, pero sempre nadas das relacións interpersoais, non das estruturas sociais ou políticas. E destas relacións persoais non nace o poder. Seguimos sufrindo o modelo capitalista, patriarcal, neoliberal, machista… de sempre. O sistema sérvese das persoas para prestar estes servizos, pero logo esas redes, e non as sostén nin as apoia. É máis, invalídaos axiña que como pode.

Temos que ter claro que non é tarefa das persoas crear sociedade, senón das colectividades. Non estamos só facendo todo iso. Non temos por que ser heroes. Iso é un modelo patriarcal. Por iso necesito vivir no límite do sistema, para minimizar o seu impacto e ter momentos de silencio.

Despois de dominar o virus, non volveremos aos combates anteriores?
Isto non é unha especie de paréntese. A humanidade nunca será a mesma e as persoas e a economía non se comportarán como antes.

O cambio é demasiado forte e a decepción, a tristeza e a soidade están a estenderse para diminuír o poder crítico. E así conseguir un mundo novo é moi difícil. Este sistema está moi ben deseñado. Aínda que pareza que cada quince días están a tomarse decisións, non se están improvisando. Non nos din como será a nova normalidade, pero non están a comprar equipos sanitarios, senón tecnolóxicos. Existen computadores e cámaras de vixilancia, non desfibriladores e centros de saúde.

Non aprenderemos nada?
Non podemos pór todas estas aprendizaxes xuntas, e como o tempo de illamento será longo, perderase e quedará como un soño.

Estamos condenados a desaparecer os seres humanos?
Pode ser que haxa persoas que nos sobren no planeta. Cando chegue ese momento crítico que nos anuncia o cambio climático, quizá os máis ricos trasládense a Marte ou á Lúa, os medianos farán a súa Arca de Noé, por exemplo, e o resto seremos persoas abandonadas á deriva. Como sociedade non estamos a construír unha alternativa a isto.

Ningún Goberno e ningún partido político preocupouse de reunir á cidadanía e crear unha estrutura de colaboración para tempos de crises. Ninguén o dixo: vou a empoderar aos meus cidadáns para que saiban como actuar ante as adversidades. É unha sociedade ben construída a que sabe sobrevivir na súa contorna. Fanche crer que non vai pasar nada, e cando ocorre morres. Cando cheguei a vivir da cidade ao pobo, era un torpe. Foi unha aprendizaxe bonita pero duro. Eu creo que como humanidade, todas as persoas deberiamos ter máis capacidade para transmitir toda a información necesaria para sobrevivir. A sociedade na que vivimos borrou a supervivencia.

Como foi o desenvolvemento de Lakabe nestes 40 anos?
Empezamos cunha idea bastante parva. Queriamos ver que lles pasa ás persoas cando empezan a vivir na comunidade e si é posible organizar unha sociedade libre de policías, xefes e exércitos. Viñamos do movemento dos objetores de conciencia e do antimilitarismo, pero non sabiamos se iso sería posible. E aínda estamos nese proceso. Vimos dunha sociedade na que os nosos propios espazos de seguridade están ben conectados e por iso tendemos a acoller máis do necesario: recursos, atención, coidado, tempo… e cústanos entender que o teu apoio será o equipo e non todos aqueles que acumules. Aprendemos constantemente chocando. Tamén é importante transmitir todo o que aprendemos a través da linguaxe aos demais. Interésanos explicar e dar a coñecer toda esa información para que as colectividades avancen, máis rápido do que fixeron até agora.

As estancias realízanse dúas veces ao ano. Que experiencias hai?
Moi interesantes. Na primavera e outono realizamos xornadas de portas abertas durante dúas ou tres semanas. Algunhas persoas atópanse en estado de shock durante tres días á súa chegada. Están moi afastados da natureza e o cambio é brutal. Falamos moito, e as posibilidades de vivir coa natureza e esta experiencia, en xeral, a algúns lles cambia a vida. Van cunha percepción clara do que non queren e unha pegada do que queren. Desde que viviron aquí queren algo: coidados, relacións, tempos que coinciden coa natureza. Normalmente acoden quince ou vinte persoas cada vez, adultos e nenos. A estancia do próximo mes de abril está case disposta.

Conduces procesos de encaminamiento en colectivos. Que é exactamente o que fas?
Estamos a traballar moito. Axudamos aos colectivos a reflexionar, a definir o seu soño e a construír a estrutura necesaria para apoialo. Temos que aprender a tomar solucións de calidade para que as persoas sentan capaces de levar a cabo o que queren, sen necesidade de crear novas estruturas de mando. O obxectivo é crear espazos de diálogo, de xestión, de toma de decisións equilibrados. E todo iso hai que facelo de forma pacífica. O que nos falan moitas culturas e relixións está na Terra, non hai nada máis. Nas nosas mans está vivir a nosa estancia na Terra como paraíso ou cárcere.

Temos que ter claro que un proxecto non se pode construír contra algo. Se creas un grupo contra algo, colocas a túa identidade fóra de ti e manterala mentres dure esoutro. O que queres acabar é necesario para que siga vivo e por iso, moitas veces de maneira subconsciente, sentimos obrigados a alimentar a ese contrario. Esta paradigma é triturador e iso é o que algúns grupos non entenden.

É máis produtivo tratar de vivir como ti soñas e enfrontarche ao que a vida che trae. Loitamos durante 20 anos contra o pantano de Itoiz, pero a nosa vida non acabou aí, tomou outras direccións. Foi unha batalla, pero non perdemos a vida niso porque o noso obxectivo é propor formas alternativas de vida.

APRENDER DA NATUREZA
“Eu non xulgo nin critico á xente. Só quero promover o mutuo coidado e a colaboración. Como as plantas. Dásche conta de que cada ser ten a súa estratexia para manterse no planeta e sempre de forma colectiva. Nos veráns secos, por exemplo, as follas de acelga descenden e cobren toda a terra mantendo a humidade. Os tomates tamén son entidades colectivas na súa totalidade. Se te quitas todos os grans que están vermellos de súpeto, empezarán a traballar como tolos para que outros tomates vermellos mantéñanse ao instante, para asegurarse de que teñan sementes. Quitas dez ou doce e ao día seguinte terás outros tantos. Eu véxoo todo e penso que os seres humanos tamén deberiamos facelo da mesma maneira: deberiamos unirnos en momentos duros e non separarnos, como nos propoñen agora”.

APRENDENDO EUSKERA “Levo
moito tempo estudando eúscaro e aínda que aínda non me adaptei para falar, síntoo como algo moi meu e que me une coa Nai Terra”.