Menos mal que ao final chegou a choiva: Como aguantar tan verde, si non, a Euskal Herria…!”, din. E teno de verdade. Pero no país da nosa nai a terra adquire unha cor teza escuro cando chove, coma se non estivese moi claro que está feito de: tezas por terra ou tezas. Os verdes prados atópanse soamente nos escasos parques artificiais regados artificialmente, e os grosos barros arroxados do inverno convértense en po amarelado para a época estival. Ás veces, só o grandioso río e os exuberantes froitos das hortas vermellas parecen verdes.

Cando cantamos “Gústanme, gústanme os nosos recunchos, cando me ocultan as brumas…”, cales son exactamente “os nosos recunchos”? Cantas persoas lembran un conxunto de cumes ou de outeiros ao amencer, á vista dunha fina saba de néboa? E a canto lle vén á memoria a espesa néboa dese Ebro que descende, acariñando violentamente, toda a chan fronteira suroeste de Euskal Herria?

Refírome ao imaxinario xeográfico homoxeneizado de Euskal Herria, pero en parte tróuxome un imaxinario parcial sobre a situación política heteroxénea de Euskal Herria: concretamente, o feito de que no aluvión das eleccións celebradas o mes pasado no Estado español algúns vascos dixesen, eufórico, trifachito, que non conseguiu nin un representante na CAV (máis tarde soubemos que o PP logrou un deputado en Bizkaia). Quizais algúns temos que decidir si realmente somos ou non Navarra; Navarra, cos seus contrastes: Esa Navarra que apoiou a Bel Pozueta, e a esa Navarra que fixo volver á cadeira de brazos de alcalde da capital, Enrique Maia, e esa Navarra que deu máis do 10% de apoio a Vox nalgúns municipios. Algunha vez ouvinlle dicir a algunhas persoas da Ribeira, de broma, que eles parécense máis aos aragoneses que aos navarros de máis alá de Pamplona, e ouvín moitas veces aos navarros de máis alá de Pamplona que se distinguen claramente dos navarros do sur. É unha realidade. Como unha realidade, moitos vascos din “todos somos navarros” pero tomando Navarra como un símbolo afastado idealizado, case como din algúns homes “todos amamos á nai”.

E que dicir do abismo que existe entre ese Norte propiamente oriental e ese Sur propiamente occidental. Pois que estamos alí o un para o outro, moi o outro, moi os dous. Estamos tan lonxe un do outro, que apenas temos esa competencia estúpida entre os pobos próximos: os guipuscoanos da costa meaplayas, os do norte de Navarra robasetas aos guipuscoanos, todos arrogantes aos bilbaínos, todos aos alaveses pateros, todos aos donostiarras ñoñostianos, e así ad infinitum. Os do Sur, que eu saiba, non temos rivalidades tan insensatas e, por unha banda, grazas ás de Iparralde, pero, por outro, esa buxán mostra tamén distancia, desigualdade.

Non pretendo (non se me malinterprete) que esa absurda competencia entre territorios considérese algo positivo, nin que se lle pida contas a ninguén: é normal que cada un coñeza moito mellor a súa contorna e, en certa medida, é normal que a xente das zonas máis poboadas esténdase máis. Pero quen falamos dunha certa unidade, quizá teñamos que esforzarnos un pouco máis por recoñecernos mutuamente ou, mellor dito, por recoñecernos plenamente a nós mesmos máis aló das idealizaciones, os tópicos e a condescendencia.