Pero a literatura di… (vaiche ao estranxeiro?)

A segunda cousa que sinto é o agradecemento cando me convidan a un festival literario. O primeiro é preguizoso. Singapura, Macao, Hong Kong. Non viaxaría pola miña conta a estes lugares. Por iso non me permito o non. Estou convencido de que este é un dos obxectivos da Literatura, e teslle que deixar que che leve a lugares onde non irías pola túa conta. É algo moi fermoso.

Postpost

Doce horas non son nada. O avión sinistrado en Frankfurt deixouche en Singapura durante ese tempo. Marlon James é o encargado de pronunciar a conferencia inaugural do Festival de Singapura que se celebra este sábado. Foi o primeiro jamaicano en gañar o Premio Man Booker en 2015 coa Brief History of Seven Killings (sei que o Premio Man Booker é importante, pero nunca me preguntei por que. É un tema para outro día, crear unha brigada para cuestionar o pedigrí que hai detrás desas fantásticas medallas de extrañería que damos por sentadas). A sala está chea. Máis que de postcolonialismo, James fala de postcolonialismo. Imitou diferentes pronuncias inglesas e reivindicou a xerga e a sintaxe de Xamaica. “Vivimos colonizados... colonizados por un modelo lingüístico. Basta!”. Logo falou do apropiacionismo: “A comunidade negra non ten nada que obxectar a que ninguén nos conte a nosa historia… trátase de como se fai. Ocorre o mesmo que coa música negra, podes roubala ben ou mal. Podes ser David Bowie ou Vanilla Ice”. Marlon James é un showman buxán que utiliza o humor para meter ao público no peto. O homologacionista que penso tentará adiviñar quen é Euskal-Marlon-James. Non se me ocorreu a ninguén.

Nacemos para ver a Xamaica

Conta, entre outras cousas, o intento de asasinato de Bob Marley na encomiada novela da Brief History of Seven Killings. Que hai máis jamaicano que Bob Marley? Desdeñoso da crítica que noutro tempo habíalle canonizado, Marlon James atópase actualmente noutras ocupacións: Escribindo unha triloxía fantástica na mesma liña que a tradición do señor dos aneis. Con isto xa non tivo tanto éxito. Quizá porque non é o que se espera dun escritor jamaicano? Por iso, precisamente, quere escribir; iso é, segundo el, ser postcolonial.

Unha receita posible para asegurar o éxito dun escritor jamaicano

1) Talento. 2) Citar a Bob Marley. 3) Humor.

Penso que o único que é obrigatorio é o segundo, os outros dous son optativos.

Pregunte a calquera editor que libro/tema quere traducir: si es finlandés, fiordos e sauna, si es holandés, muíños e canles. E si es euskaldun? Tentei explicar a un finlandés o día do ganso de Lekeitio. Ao día seguinte non sentou a almorzar comigo.

Singapore Airlines

Non digas que non é admirable. Hai oitenta anos había xente pensando no que sería hoxe esta cidade artificial. Aprenderon aos holandeses a desfacerse do mar. Plantaron árbores para fixar a terra e logo as mazás. En Singapura conviven, pero viven en barrios distintos, musulmáns, malasios, chineses, europeos… Están orgullosos do seu carácter cosmopolita. “Aquí non hai pobres. Tampouco podemos acoller aos inmigrantes porque somos pequenos”. Será posible? Pode ser unha cidade bastante checa, lasciva é o latexado do diñeiro. A cambio, aquí teñen dedicado á investigación un orzamento inmenso, que nin sequera soñariamos en Europa. Singapore Airlines, do mesmo xeito que a maioría das compañías aéreas de impulso público, naceu para que nos embelecésemos antes de pisar o país: máis sitios para pór patas, unha elegante tapizada, comida de ocasión, series punteiras… O propio Lufthansa parécenos unha compañía low cost ao seu lado. Parte da agudeza da perspectiva de Estado é tentar seducila no aire, sobre todo nos países que teñen unha pequena superficie terrestre ou un clima desagradable.

Txernobil

Vin a serie Chernobyl no voo a Macao. Grazas a aquel accidente, até os nenos de dez anos aprendemos onde estaba Ucraína. Nada como unha traxedia para estudar xeografía. Si a catástrofe é necesaria para ser coñecida, quizá sexa mellor ser descoñecida.

Quizá teña razón Gorbachov: Foi Txernobil o que realmente fixo saltar a Unión Soviética.

Macao

Unha distopía. Todos os nomes das rúas están en portugués, pero só falan en chinés. Na Universidade, unha serie de actos xunto a escritores australianos nos que non participou ningún estudante. Os escritores falan de maneira vergoñosa para os demais escritores. A endogamia e o simulacro cultural non son só cousa nosa. Este oficio está no mellor da nosa decadencia. Fóra escritores. Mozos e vellos, mulleres e homes, no casino hai xente de todas as idades e condicións. Son centos. Selfiri non está aquí. O xogo non é un xogo. Estes trescentos ludópatas de Macao son os que moven o mundo pedalada a pedalada.

Escala propia

Ao final sempre atopas á túa medida. Arranxeime ben cos escritores letones. Nin trinta anos desde a independencia. Apenas dous millóns de habitantes. Máis da metade deles falan letón. O cine independente está a cobrar forza. Teñen televisión pública, pero as súas series son escasas. Sentín coma se puxéronme un espello e acordeime, inevitablemente, de Txillardegi: “Cun Estado, quizais, o eúscaro non se salve; pero sen un Estado, seguro que non”.

Hong Kong

Carteis que nomean chinazi ao presidente chinés en todas partes. A falta de paredes buxán, as pintadas fanse en raias brancas de cebraveras, algunhas das caras de Cataluña, entre elas (Caseta With Catalonia; Catalans we connect! ). Un dos feridos nas protestas da Ertzaintza faleceu hoxe no hospital. De onde vén todo isto? O Goberno chinés ha dado 150 visados ao día nos últimos vinte anos, para que poidan viaxar desde a Chinesa continental até Hong Kong, segundo Reuters. Feixe un pouco de matemáticas: son un millón de persoas. Dous millóns, máis os seus herdeiros, serán outro vinte anos. Toda unha letonia ou toda unha Euskal Herria. Estes números fixéronnos hai tempo no mundo dos irrelebantes. Non só nós. Lufthansa tamén. E tamén o alfabeto occidental.

AirBaltic

Estes días teño unha fixación coas compañías aéreas. Quixen saber si é que teñen propiedade en Letonia. Teñen. Chámase AirBaltic e fundouno coa axuda do grupo sueco SAS, recentemente fundado polo Estado letón, nos 90. Trátase dunha das dúas aerolíneas que sobrevive nas tres repúblicas bálticas tras a caída da corrupción e as terribles perdas económicas (Air Lituanica e Estonian Air pecháronse).

Pregunteime quen serían os nosos “aliados naturais” si houbese que crear unha compañía aérea vasca. Como seduciriamos aos viaxeiros do aire para que tomasen o noso? Que lles diriamos?

Límites

É tan interesante o ambiente fronteirizo e creou tanta literatura… Quizais non se trata de eliminar fronteiras, senón de que as fronteiras sexan máis grandes que as estatuas.