A nai de Abel, de 32 anos, naceu en 1988 nunha clínica madrileña para pacientes en situación de exclusión, onde abandonou ao seu fillo. A parella da muller que se atopaba nese momento recolleu ao pequeno e levoullo a Pamplona. Creceu en Pamplona e foi adoptado máis tarde por unha familia ultracatólica en Pamplona. Abordou temas incómodos relacionados coa súa biografía en actos artísticos (abusos sexuais, drogas, dor…) e outros temas (territorios palestinos ocupados, refuxiados, desaparecidos da Guerra de 1936…). Publicou numerosos libros e mostrou en máis de 80 países obras artísticas que non deixan indiferente a ninguén: comeu follas de corán; puxo espida na galería e pediu ao público que faga o que lle dea a gana co seu corpo; sentouse ante unha pistola cargada, declarando aos colectivos que lle ameazaron que lle poden disparar; escribiu a palabra "pederastia" utilizando hostias consagradas;

Vostede contou que tiña unha nai toxicómana e unha prostituta que lle obrigaron a ter un fillo (vostede mesmo), que despois de nacer sufriu marxinación, malos tratos, problemas mentais, intentos de suicidio… O ton destas duras experiencias vitais nótase entre ti.
Vivo con esa herdanza e mochila e no meu traballo tomo unha posición acorde a ela. O que fago ten que ver co sexo, coa exclusión, con moitas feridas que forman parte da miña vida, porque é unha maneira de analizar a miña historia. Adoptáronme aos 7 anos, e esa adopción supuxo o esquecemento da miña vida anterior, ata que con 17 anos decidín repetir os patróns da miña vida anterior para entender eses procesos. O meu vínculo coa miña nai era a heroína e a prostitución, e tiña que repetilo. Algunhas das obras servíronme para coñecerme mellor, tiveron unha base catártica, pero outras empeoraron a situación. Proxectos relacionados coa prostitución, por exemplo, foron experiencias dolorosas.

A túa arte ten moito de denuncia. A través de temas como a pedofilia, o fundamentalismo relixioso, as drogas, puxo sobre a mesa moitos tabús. Cando
iniciei os procesos, fíxeno desde unha actitude egoísta, impulsada por esa necesidade de analizar a miña vida interna, pero tamén é certo que nunha sociedade chea de tabús traballei temas incómodos. O Estado español non ten capacidade para tratar a memoria, a memoria en todas as súas variantes, e cando eu fun capaz de explorar a miña memoria e sacala fóra, para espirme metaforicamente e literalmente, logrei un certo equilibrio con min mesmo. España non o fai e toda a merda queda en casa, é un país cheo de tabús, que mantén en segredo moitas historias persoais.
Creo que o artista ten que ser honesto, ten que expresar o que un é e o que sente, e no meu caso traballo coa miña historia de vida. Que dixen demasiado? Bo, xa o puxen todo á vista, pero non me arrepinto.

Dis que sacar todo iso serviuche para lograr o equilibrio, pero algúns dos teus proxectos artísticos parecen moi autodestructivos.
Si, pero para min iso é o equilibrio, o meu equilibrio. Teño que facer fronte a moitas enfermidades mentais e moitas feridas persoais cada día e aprendín a atopar o equilibrio dentro desa onda destrutiva. Si non o fago artisticamente, faríao doutra maneira, porque é a miña maneira de entender a vida e a morte. Obrigáronme a nacer e eu decidirei cando terminará esta vida, e iso tamén vai fundar e facer entender moitas ideas que teño na cabeza.

Sérveche para equilibrarche. Ao espectador? Para
min é unha performance abrir unha maleta, pero abrila ao público en lugar de abrila en casa, e desde o momento en que che convertes nun proceso colectivo, unha xente axudarache a abrir algúns petos da maleta; desa acción mutua aprendo desa xente que chega coa maleta e a mochila propia. Visibilizar as miñas experiencias e dar á xente a oportunidade de vivilas tamén lles axuda a reflexionar críticamente sobre estas cuestións.

Linlle que o artista ten que ser terrorista, militante e activista.
Non só artistas, senón toda persoa, engadiría. Polo menos activista. Desde moitos colectivos chámanme terrorista e eu fago a miña propia palabra; si facer arte na rúa e atacar á extrema dereita é terrorismo, quizais necesitamos máis terroristas.No
século XXI, a arte xa non debe ser un mero obxecto estético, e que cando un espectador participa na túa obra non teña ningún impacto sobre el, que non se transforme para ben ou para mal, paréceme tamén unha falta de respecto por parte do artista.

Din que cando empezas os proxectos non tes intención de crear polémicas. De verdade?
Pois os máis polémicos creeinos de forma moi persoal. Por exemplo, fun ás igrexas onde era neno a tomar as patas para escribir a palabra “pederasta”, fíxeno dunha maneira moi íntima… e non esperaba esa resposta.

Bo, tampouco é malo que a arte xere polémica, non?
Si traballas a arte política e tes que criticar a certos sectores, si entras co establishment, é que esa xente che vexa como unha provocación porque fixeches algo ben. Eu denunciei a relixión católica e de súpeto o arcebispo saíu de todo de min, a xente manifestouse na rúa enfadada, o meu traballo funcionou. Eu digo que son obras detonantes: fas unha pequena acción e pode facer un longo camiño, pode confundirse.

O teu corpo é un dos principais eixos da túa obra artística. Consciente convertiches o teu corpo en obxecto, ás veces tamén é fonte de desexos, catalizador da dor… Como entendes o teu corpo? A
historia autobiográfica ten un gran peso no uso do meu corpo. Por exemplo, eu non o convertín en obxecto, outros converteron o meu corpo en obxecto: cando unha prostituta tentou abortarche máis dunha vez, naces como obxecto político. E como o corpo é un obxecto político, tamén podo traballalo como unha instalación artística. Artisticamente, o corpo é para min o máis fácil de traballar e o que me dá a resposta máis rápida. É máis fácil transformar ao espectador a través dunha obra viva e aberta como é o corpo, que a través dun produto estético e pecho (unha pintura, unha escultura…). O corpo é a arma política máis poderosa.

É doloroso varias veces. En nome da arte, castigaches o teu corpo. Terminaches en urxencias, despois de 42 horas de representación dunha placenta co teu corpo.
Son coherente, só repito o que son e o que desgraciadamente vin a facer esta vida, neste caso tamén a través da arte. Si creo que teño que facer un proxecto concreto para expresar ideas concretas, fágoo e non valoro si vaime a facer dano. Ademais, a dor física non é unha dor tan terrible comparado con outras dores. Nos procesos artísticos relacionados coa prostitución, por exemplo, as cousas que non desbasten fisicamente foron moito máis duras.

A prostitución e o sexo, precisamente, están moi presentes entre ti.
Non tanto, pero as obras ligadas ao sexo tiveron unha gran repercusión. Ademais, parécenme proxectos complexos, porque non entendo moi ben a dinámica que se toma a xente. Cando me poño espido na cama nunha galería é incrible a cantidade de xente que veu a abusar de min, a atacarme… Cando dás liberdade á xente, “fai o que queres facer comigo e co meu corpo”, é incrible para que están dispostos; ademais contáxianse mutuamente, si un fai iso, ten que facer máis; dá para a investigación sociolóxica. Quizá sexa unha cuestión de poder, as pantasmas que cada un leva dentro… A tolemia.

En 2015, a obra de Amén desatou un gran balbordo en Pamplona: Recolliches 242 hostias consagradas (tomadas por ti mesmo nas eucaristías de misa) e escribiches a palabra “pederastia” con elas. Un sector da Igrexa enfadouse moito contigo, pero os abusos que se toleraron durante anos no seo da Igrexa están probados. A representación da realidade faise máis dura para algúns que a propia realidade?
Bo, esa xente segue pensando (porque eles dixéronmo) que a pederastia é cousa duns sacerdotes gais illados que entran na Igrexa. Pero os datos din o contrario: illado en absoluto, son moitos os que cometeron abusos e moitos outros que os ocultaron. E ao final, converteuse nunha obra que denunciaba o fundamentalismo relixioso, unha obra detonante, como dicía antes, porque centos de persoas saíron á rúa en Pamplona, con cruzamentos de madeira na man, contra min e a miña obra. Unha escena terrible.

Como vives as ameazas?
Sinto moi a gusto neste mundo, nese ambiente de odio e de rancor, máis cómodo que cando me felicito e áchome halagado. Xa o dixemos, funciono en autodestrución, e ademais creo que a arte que fago non é digno de “que bonito”, senón que ten como obxectivo mover, asustar, axitar… Imaxínache, o resultado dunha peza minimalista como Amén é que en vinte catedrais do mundo os arcebispos celebraron unha misa de reparación e por primeira vez en Pamplona pecharon todas as igrexas e 120 curas reuníronse na catedral para facer un ritual.Na
repercusión que tivo a obra producíronse moitos factores: por unha banda, quen era eu (crecín dentro dunha familia ultracatólica, coñezo ben ese mundo e eles tamén me coñecen a min), doutra banda, pedín que a exposición se fixese no Monumento aos Caídos e abandonáronma, e ademais a exposición e a oposición do Concello de EH Bildu aproveitou para atacala politicamente.

O alcalde de entón, con todo, Joseba Asiron de EH Bildu, pediulle por favor que retirase a obra, que era de mal gusto.
Até agora nunca opinei respecto diso, porque no territorio do Opus Dei non quería facelo en contra do Concello do cambio, pero creo que non o fixeron ben, que lles entrou medo. A esquerda é covarde, porque sempre quere quedar ben con todos e cando goberna é máis política para contentar á dereita que á esquerda abertzale. Para que ninguén se queixe. Dicir que o PSOE é de esquerdas é dicir moito, pero cando goberna o PSOE, por exemplo, dáselle dobre diñeiro á Igrexa católica que cando goberna o pp.

Reivindicas o dereito a non nacer. Non ouvira nada semellante.
Si, é o contrario do que a Igrexa proclama, por iso indígnalles. Si a muller prostituta e heroinómano quedouse embarazada e non quere ter ese fillo, temos que traballar como sociedade para que ese neno non naza, e si nace, coa síndrome da heroína, coas enfermidades mentais provocadas pola vida desa muller… a sociedade non fixo nada ben. O dereito a abortar é o dereito da muller, pero tamén o dereito a non nacer en determinadas circunstancias. Sabíase que si me deixaban nacer, tería algunhas consecuencias, e tiven esas consecuencias. A maior acción de amor que houbo na miña vida é que a miña nai biolóxica tentou tres veces abortarme en Navarra, pero non o conseguiu.

Quizá o que asombra é que non reivindica o dereito ao aborto en xeral, dis que ti non debías nacer.
E por iso resúltalles máis difícil atacarme, porque non falo en xeral. Con todo, o arcebispo de Tudela dixo que faría unha excepción comigo. É curioso, a ameaza que recibo de moitos católicos é a mesma: “No seu caso, debería abortar”. Quen invocan o dereito á vida deséxanme a morte.

Moitas veces censuraron as súas obras. Tamén che levaron aos tribunais. A liberdade de expresión non vive os mellores momentos. En España a
liberdade de expresión é unha utopía, a xente está no exilio e no cárcere polas súas ideas. Franco díxose atado e ben atado, e así é: Entre a Monarquía, a Igrexa e outras institucións deixárono todo ben atado, e calquera cousa que o poña en dúbida ou en perigo córtase a golpes. A situación estáselles escurriendo e os golpes son cada vez máis fortes, pero non se dan conta de que canto máis golpeo, máis se lles escapará a situación, porque cando recibas o golpe empezas a reaccionar. Isto vai estalar.

Os artistas tamén vos convertestes no obxectivo. É tan perigosa a arte e a cultura?
A arte está blindado no Estado francés e o artista ten total liberdade para facer o que queira nunha obra artística, así como para gritar “Gora ETA”. Necesitariamos algo así en todas partes. Á fin e ao cabo, a arte é a forma de facer política e como non está baixo o seu control, abordan a censura. O que a miúdo non se consegue das institucións políticas pódese conseguir a través da arte e chegar a unha xente dese modo. Por exemplo, Latinoamérica está a encherse de carteis xigantes “España pídevos perdón”. Por suposto, xa recibín a denuncia, alegando que estou a prexudicar a imaxe de España.

Vostede desobedeceu as acusacións dos ultracatólicos e decidiu non comparecer ante o xuíz. A desobediencia é unha boa maneira de facer fronte á censura? É
máis, é unha das poucas opcións que nos quedan, que outras podemos facer? Ao principio fixen mal: aceptei o sistema e fun aos tribunais cando me chamaban, pero é unha roda que nunca termina. Vou ter querelas toda a miña vida, nas dúas últimas semanas metéronme tres querelas, e decidín non ir máis ao xulgado, entender a desobediencia como un proceso artístico, desde o momento en que os procesos artísticos son políticos. Tamén fun a vivir a Lisboa, entre outras razóns, aínda que de cando en vez viaxo a España. Cando me deteñan, entendereino como un proceso artístico.

Prevén, entón, que che deteñan?
Si. Teño unha orde de busca e captura para ir declarar e tamén me veu a identificar á policía cando estiven en España, pero a burocracia fai que non sexa tan fácil recollerme e levarme aos tribunais, que teñen que determinar un día e unha hora para levarme detido, como fixeron coa actriz Willy Toledo. Con todo, ese día chega: cando acumulas varias vistas non declaradas, detéñenche. Lin moito sobre o silencio (a praza de Tiananmen, as nais da Praza de Maio…), o silencio como arma política, e desde o silencio aceptarei a miña detención, o silencio ante a policía, o xuíz e un posible encarceramento.

A que teme Abel Azcona?
Non son unha persoa miedosa. Salto primeiro e logo despois, despois. O cárcere dá medo, por suposto, pero sei que si entro fareino empoderado, asumíndoo como proceso artístico. E quedará claro o que sabemos: neste país, si non estás de acordo coas ideas principais, non tes máis opción que o exilio ou o cárcere.

E que obsesións tes?A
obsesión principal é poder terminar rapidamente a peza artística da miña carga de vida, porque xa estou canso. E a outra obsesión, xa poder contar todo o que queira e deixalo todo atado. Quero contar moitas cousas e por iso vou tan rápido, xa publiquei case vinte libros, porque sinto a necesidade de deixar a miña verdade contada.

Refírese vostede á morte?
Si, a “carga de vida” queda máis fina, ja, ja, ja, pero estou a dicir que vou morrer nunha peza artística. Para min, o corpo é unha representación da carga conceptual, pero a carga conceptual vai permanecer moito máis forte cando o corpo non está presente. Estou a defender varias ideas políticas e o dereito a non nacer, polo que unha peza como esta vai dar sentido e final a todo o demais. É algo que hai que facer. E ademais, creo que será un agasallo, porque cando acumulas males mentais e moito traballo, é un agasallo.