O primeiro ministro iraquí, Abdel Abdul Mahdi, anunciou que dimitirá co novo ano tras fracasar nos seus esforzos por facer fronte ás protestas que sacudiron todo o país contra a corrupción das autoridades, a falta de emprego xuvenil e a intervención iraniana.

Polo menos 400 persoas perderon a vida na gran revolta que se iniciou o 1 de outubro en Iraq. As protestas, nas que participaron máis de 200.000 persoas, sacaron ás rúas a mostrar a súa indignación tanto a traballadores e desempregados en condicións de vida moi precarias como a moitas das clases medias.

Durante este tempo, Abdul Mahdi tentou controlar a situación, un político que até agora gozaba dunha gran reputación de home de moderación e calma. Pero a última semana de novembro foi a máis sanguenta de dous meses, con polo menos 50 mortos por policías e milicias gobernamentais, e o primeiro ministro podería dar a impresión de que perdera o control da situación.

O mércores, 27, os protestantes asaltaron e prenderon lume ao Consulado iraniano en Najaf, unha provocación á que responderon policías e milicias matando a medio centenar de manifestantes nos dous días seguintes. Desconcertado polos acontecementos, o gobernador da provincia de Qar, Dhi, dimitiu e dixo: “É un deshonor pertencer a este sistema que mata á xente do seu pobo”.

Entre as reaccións posteriores, con todo, foi aínda máis decisivo suxerir publicamente a Ali Ao Sistani, o principal aiatolá, que o goberno debería cambiar. A diferenza doutros curas xiítas, entre os que o populista Muqtada ao-Sadr é o máis coñecido, Ao Sistani só fai públicas as súas eleccións políticas en graves crises e todos lle recoñecen unha gran influencia en Iraq.

O 29 de novembro, no sermón do venres, o sumo sacerdote dos xiítas iraquís advertiulles expresamente do perigo de afundirse na guerra civil e a tiranía, pediu expresamente ás forzas gobernamentais que non matasen máis protestas e aos rebeldes que excluísen toda violencia. Aquel día Abdul Mahdi soubo que o seu período terminara.

Entre os medios de comunicación que realizan o seguimento da actualidade do mundo árabe, a Web Ort XXI será un dos referentes de Europa, escrita en francés e árabe baixo a dirección do veterano xornalista Alain Gresh. O xornalista Mustafa Saadoun do Arla XXI publicou a crónica “Eses mozos que se enfrontan á morte“, unha colección de persoas que viron e escoitado nas rúas.

“Unha rebelión ‘xiíta’ –escribe Saadun– contra unha autoridade ‘xiíta’? A partir do 1 de outubro, os protestantes iraquís enfróntanse a unha represión inexorable, a pesar de que a súa é un movemento pacífico. A metralladora de snipers (francotiradores) escondidos nos edificios da zona, as granadas lanzadas desde moi preto, o uso de armas traídas do estranxeiro... (...) Podería dicirse que o goberno e os partidos que están no poder están aterrorizados ante estas protestas, nas que os protagonistas son grupos de mozos aos que non se coñece ningún vínculo político ou relixioso”.

Os barrios de Bagdad onde se produciron as protestas son casas de xente corrente, sobre todo xiítas, que foron desde 2003 militantes de grupos políticos e canteiras de cadros. Os partidos que mandan non esperaban que as protestas da nova elite da cidade, formada por mozas elites, estendésense a eses lugares e a esas persoas. Con todo, os mozos pobres tamén foron capturados pola mesma represión moi dura e, segundo outros observadores, a represión das autoridades non foi aínda máis brutal debido á pacífica actuación das protestas.

Máis que épica relixiosa, pan de cada día

“Varios activistas –escribiu Saduna– explicáronme cal era o modus operandi do francotirador oculto, que ás veces disparaba cara ao cu dos manifestantes, como para burlarse deles ou humillarlles. Se os seus veciños trataban de axudar ao caído ferido, impedíalles tirar para obrigarlles a matar ao seu compañeiro en terra”. Falouse moito de que os snipers non son policías, pero son milicias xiítas que apoian ao goberno e que fan o traballo sucio a Irán, que cada vez está máis implicado en Iraq.

A académica especializada en islams xiítas, Sabrina Mervin, no mesmo BidasoaXXI, explicou na análise “O nacional sobreponse ao relixioso” o ambiente que atopou na cidade e arredores de Carbala, un santo para os xiítas. Alí as protestas estiveron suspendidas pola peregrinación de outubro, para renovar a marcha a partir de entón.

Segundo Mervin, as grandes épicas relixiosas non lles importan nada aos manifestantes, tan pouco como as teorías dos complots: a inactividade diaria fíxolles moverse.E cando a relixión se apodera como en peregrinación, actualizan os vellos himnos da igrexa: “Oh Profeta, o pobo sublevouse... Non hai gloria para o goberno, todos ladróns”.

E Irán? Por todas partes a xente di que o ‘irmán iraniano’ controla todos os mecanismos do Estado, que forma parte da corrupción xeneralizada, que aperta a garganta a Iraq co pretexto de axudar...

O certo é que este outono se acumularon revoltas ás autoridades iranianas ao longo da semana. Os manifestantes tiveron que facer fronte ás grandes mobilizacións na rúa de Irán, onde se difundiron escasas informacións concretas, pero que apuntan a un elevado número de mortos. Líbano sumiuse na undécima crise, na que tamén se están producindo movementos de protesta masivos e no caso do papel de Irán. Algúns analistas insisten en que a man de Estados Unidos e Arabia Saudita quere sacudir toda a rexión afectada por Irán (Irán, Iraq, Siria, Líbano...), unindo as revoltas co intento de desestabilización.

Precisamente polo outro extremo, outros inclúen no saco ancho das grandes protestas de 2019: “Por primeira vez producíronse protestas en todas as rexións e sistemas políticos do mundo, tanto nos ricos democráticos como nos autoritarios”, dixo o académico e asesor británico Richard Young. Para o ex membro do Banco Mundial Branko Milanovic, todas as revoltas están unidas polo odio ao poder e o desprezo aos políticos: “Esta é a primeira revolución da era da globalización, non a contraria á globalización”.

En cambio, estamos para o Alain Gresh do Arla XXI en 2010 na segunda onda das revolucións que sacudiron o mundo árabe. O primeiro, que se abriu desde Tunes en 2010, conseguiu malgastar ás ditaduras, pero foron afogados con diñeiro de Arabia Saudita e con intervencións militares contra-revolucionarias. A segunda onda de 2019 ten a mesma regulación que entón: autoridades autoritarias ahogantes, situacións sociais lamentables, desemprego, falta de futuro dos mozos e desigualdades enormes. “Oriente Próximo é a rexión menos igualitaria do mundo!”.