Un deses grandes e complexos interrogantes nos que os seres humanos sentimos ou sentimos libres, difíciles de responder, e nos que non se tolera facilmente unha actitude firme e sen matices. Eu, polo menos, pénsoo así, porque penso que igualmente podo defender o si como o non, porque ambas as opinións son en certo xeito a verdade, e porque ambas revelan unha parte real da nosa percepción universal da liberdade. Depende. E que parte da moeda asume a preponderancia en cada momento: os pesos da nosa realidade sempre demasiado limitada, ou a conciencia da nosa libre elección de superar ou aceptar esa realidade.

É certo que o mundo no que vivimos non é un gran impulsor da liberdade. E que dificilmente podemos sentirnos libres nunha sociedade autoritaria que nega as necesidades das persoas, ou nunha realidade na que os dereitos humanos fundamentais son vulnerados, está claro. Con todo, non creo que isto negue a liberdade fundamental dos seres humanos, porque, aínda nas peores condicións, temos unha especie de poder de sentirnos libres, de seguir sendo donos de nós mesmos, polo menos desde dentro. É certo que ter a posibilidade de influír na propia realidade é a condición mínima para poder sentir a liberdade. Pero mesmo na situación máis extrema na que isto falta, o saber ter unha conciencia clara desta realidade pode converterse, no seu humilde, na clave da liberación.

Con todo, para poder medir a presenza da liberdade na nosa vida, o primeiro que deberiamos facer é revisar o sentido que damos ao concepto, xa que sempre identificamos o significado de ser libre con poder facer o que queremos. E segundo esa interpretación, sempre será pequeno o resultado de calquera cálculo. A paridade entre a liberdade e a inmensidade tamén está na orixe da infancia imperante na nosa sociedade, porque nos condena a non poder sentirnos nunca libres, a sentirnos sempre vítimas e á irresponsabilidade. Desgraciadamente, todas as fronteiras foron desprestixiadas pola nosa causa.

A cuestión é que existen. O meu desexo de subir á montaña, porque un simple esgotamento pode impedilo. O desexo de ler a todos os clásicos do mundo, o desexo de non dispor de tempo na vida para iso. Ou querer andar co home que máis lle gustaba, non sentirse a gusto comigo. Así, sen máis. Que lle imos a facer. Porque somos carnais, mortais e sociais. E porque estes innumerables nos impoñen de forma absolutamente natural a necesidade dun ser limitado. Pero iso non impide a nosa liberdade. Non, en principio. É certo que nos fai conformar os nosos desexos. Pero, xustamente, podemos levalos a cabo. Alegraríame moito que vos parecese evidente o que estou a dicir, ou que pensásedes que este artigo é demasiado. Desgraciadamente, en demasiadas ocasións, sinto que o tema está aínda por resolver. Sobre todo cando vexo a calidade dalgúns ecosistemas supostamente libres que se ofrecen aos nenos. Ante o temor de ser corrixidos, extirpamos todos os límites da educación. E porque se pode condicionar aos nenos e nenas, co pretexto de que se eliminan todas as opinións e referencias do adulto. Para non ser autoritario, os adultos deixamos de ser autoridade e, que queredes dicir, a min paréceme que moitas veces estamos a deixar aos nenos sós. Queridos, temos que dar unha volta ao tema da liberdade. De verdade.