Que é Lesbos na actualidade?

É un cárcere cheo de xente coñecida que quere sacala de alí e non pode sacala. Os que queremos quedarnos alí podemos saír e os que queren saír están obrigados a quedar alí. O de Moria (Lesbos) é un campo de concentración que non merece outro nome.

Cambiou a situación no tres anos que leva vostede en Grecia?

Cambiou, empeorado. Grecia foi historicamente un paso cara a Europa: os refuxiados entraban polas illas, chegaban ao porto do Pireo e alí dábanlles unha bolsa de viaxe, e en dúas ou tres días ían a Europa. A crise de 2015 tamén empezou así, ata que Europa decidiu pechar as súas fronteiras. O campamento de Moria foi acondicionado como campamento de acollida para 3.000 persoas, pero chegamos ás 10.000. A xente tivo que durmir no solo, entre augas fecais, cunha ducha única para unhas 70-80 persoas. Trátase dun campo de concentración sen vixilancia interna e produciuse violencia, xa que a concentración de tanta xente ha desmoronado as normas sociais. As cousas van a peor: agora pasan os anos para facer o que eran os trámites dos primeiros meses. E o novo goberno quere ademais que todos os centros de acollida sexan pechos, é dicir, que todo o proceso -e estamos a falar de anos- déase nun cárcere. As persoas que foxen da violencia son encarceradas, sen xuízo, e sen facer caso aos dereitos humanos.

Canta xente hai nesta situación?

En Lesbos son preto de 11.000 persoas, das que preto de 9.000 atópanse no campamento de Moria. O maior crecemento produciuse no último mes: Turquía realizou unhas prospeccións de gas no territorio ocupado de Chipre, algo que Grecia denunciou ante a Comisión Europea, que sancionou a Turquía. Turquía utilizouno como moeda de cambio: “Xa veredes, deixarei pasar aos refuxiados”. Por tanto, si até agora había en Lesbos entre 200 e 300 refuxiados por semana, agora estanse incorporando estas cifras todos os días. Se non se empeza a levar á xente ao continente, pódese chegar ao inverno con 18.000 ou 20.000 persoas, e vendo as terribles condicións que temos aquí, pode haber unha revolta. Isto pode explotar, pero a Europa dálle igual.

Cal é a historia desa xente?

Son moitas historias. Ao principio eran os que fuxían da guerra de Siria, fuxindo da guerra que crearamos nós e as nosas empresas armamentísticas vascas. Tamén hai quen proceden da guerra de Iemen, así como rivais políticos de Turquía, de Birmania, de Bangladesh, de África negra. Tamén son perseguidas por pertencer a unha minoría, tanto as minorías relixiosas —como os yacidis— como as de colectivos minoritarios, como o colectivo LGTBI. Tamén hai mulleres que foxen da violencia heteropatriarcal. Cada un trae un tipo de violencia, pero todos veñen fuxindo dun país no que lles gustaría vivir. Así chegan a Grecia.

Esperan recibir dese modo?

O que esperan é que lles deamos a benvida na praia, pero non esperan que Europa se retire. Pensan que Europa é o faro das liberdades e que unha vez aquí deixaron atrás a violencia. E de súpeto ven prisioneiros. Non entenden a criminalización cara a eles. Os refuxiados non se nos presentan como persoas con pasado, presente e futuro; son terroristas islámicos que veñen quitar o traballo, a violar ás mulleres e a impor o veo. Como seguridade nos venderon o control das fronteiras, pero eu vexo ideas fascistas. E, efectivamente, a dereita está a gañar votos en toda Europa, coa voz alta.

Non é só Salvini.

Salvini é un xigantesco bocado. Lanza catro berros, aplica unha normativa que vulnera todos os dereitos humanos e coloca testículos sobre a mesa. Pero Salvini está a facer o que quere Europa, pola contra pararíanlle. En Europa existen suficientes medidas administrativas para rexeitar un decreto que vulnera os dereitos humanos. Salvini é o malo da película, pero ten a Europa detrás.

Que protexen as fronteiras?

Catro empresas e empresarios que se enriquecen en guerra e paz. Dálles igual producir armas ou construír cárceres e concertinas. O que están a apoiar é un sistema capitalista que nos deixa fose a todos os que non estamos arriba. Nos estatutos europeos existen unhas liñas sociais interesantes, pero en realidade naceu como un mercado común, e ese rastro está en vigor. A circulación de mercadorías é libre, pero non a de persoas.

Na situación que viven, como se sostén a forza?

Hai moita frustración, porque detrás de cada sorriso hai sufrimento, porque non poden saír. Pero tamén hai moitas cousas belas. Cando os recollemos na praia, despois de pasar toda a noite na auga buscando unha sombra, e cando empecen a cantar... Traballamos con moito esforzo pero con moito amor. Son persoas que veñen dunha crise e traen un trauma; non lles podemos sumar o noso trauma. E, por tanto, sacamos o noso maior sorriso, porque creemos nisto; logo, en casa, choramos. Nunca chorei tanto.