Un discurso dá por superado o mundo do eúscaro. É escoitada e aceptada polas estruturas do eúscaro, creo. Sabemos que no devir dos últimos anos desgastáronsenos as forzas e a coraxe, que é difícil revitalizar, que o eúscaro non fixo antes, que non se impuxo. Posuímos esta idea, porque non somos cegos, porque non perdemos o norte. Ese discurso non é sorprendente, non é novo e diría que é expandido.

Por exemplo, e en concreto, a mediados do verán estendeuse unha columna de opinión titulada Euskalgintza zaharra e berria en varios medios de comunicación vascos. Ao fío da conceptualización fresca, a análise asociábase a un pesimismo cunha visión optimista, indicando que as rúas están cheas de membros da nova euskalgintza e que apostan polo futuro.

Sentín indeciso, sobre todo porque a maneira de nomealo pareceume pouco apropiada. De feito, nalgunhas palabras sentín o desprezo polo que chamaría ao que chamaría algo máis tradicional que a euskalgintza vella, aos traballadores, ás estruturas, todo nunha forma moi xeral, sen nomeamentos, recollendo norte e sur. Pola contra, a definición da nova euskalgintza era vaga, merecería a concreción.

Dise que a antiga euskalgintza deberíase tirar a unha pila de porcos, porque está formada polo ema e o home perdido, que pacta cos poderes dominantes. É certo en parte. Si, nos últimos anos, polo menos no País Vasco continental, case todas as estruturas vascas teñen acordos cos poderes públicos. Son alianzas que se buscaron. Que sirvan para canalizar os traballos de distintas persoas, pagar os seus honorarios, entreter aos locais e ofrecer servizos para o seu desenvolvemento. Foron esas as alianzas? É posible, pero no punto no que estabamos non había outra saída, non nos estenderemos en cronoloxías históricas. Isto ten os seus inconvenientes: a dependencia, para empezar a económica, a negociación continua, a baixa velocidade. Sen iso non habería profesores nas ikastolas, non habería medios de comunicación vascos, nin escolas nocturnas, nin moita produción cultural.

Non describiría tan repulsivamente aos vellos da euskalgintza, enganando aos inimigos. Si atacase a alguén, non desdeñaría a euskalgintza, porque os escasos son por outros, para empezar por non ter institucións propias. O novo mundo do eúscaro achega ilusión. Nos últimos anos ouvimos falar diso, din que vén un movemento novo, renovado. As cousas non están tan claras cando se lles pregunta onde está, quen é. Na marxe da cultura vasca tradicional, vemos unha euskalgintza non institucional: diseminada en pequenos núcleos polo territorio, líquida, que realiza mobilizacións rápidas e curtas, diversas, case ao nivel do happening. Si, hai moitos grupos na periferia, moitas iniciativas. Si, necesitan un lugar máis central da periferia, sobresaír do illamento e da anecdótica. Con todo, témome que, dunha ou outra maneira, esa nova actividade cultural vasca non ten dependencia: unha pequena axuda económica, por exemplo, un local, ou o apoio dun elixido.

Fai falta unha “nova euskalgintza”. Todos estamos a esperar a ver cando se vai a estruturar, a ver cando vai aparecer a terceira forza que podemos chamar, a terceira forza, sen subordinacións, para que tamén nós impliquémonos nela, xa que todos os traballadores, creadores, militantes temos sede, tanto como os demais, con novas posibilidades e dinámicas. Entón anúnciase a aparición de algo? Xunto ás críticas, porque queremos propostas ou explicacións, máis concretas das que lemos, Agradeceriámolas e tamén as apoiariamos, porque son anos dos que non podemos adiviñar.