No verán de 1977, miles de persoas da Marcha da Liberdade entramos nos campos de Arazuri, en Pamplona, en columnas e cheas de ikurriñas, gritando que Navarra é Euskadi. Vinte anos despois tiven ocasión de entrevistar a Juan Cruz Alli, e ao lembrar aquela pasaxe díxome con severidade: “Metestes a pata até dentro; custaravos 30 anos dar a volta a iso”. Equivocouse por pouco: A chegada de Uxue Barkos á Presidencia do Goberno de Navarra saldouse con 27 anos e unha gran chiripa.

Creo sinceramente que o de 2015 foi por casualidade. Navarra non foi lehendakari abertzale porque o nacionalismo conseguiu a maioría, senón por diversos movementos que nese momento coexistiron en España: O auxe de Podemos, a debilidade do PP, a derrota de Cidadáns... Bastou con que algúns destes factores movésense para que o “goberno do cambio” quedase sen superar a reválida.

Desde a distancia, parece que os dirixentes abertzales han feito moitas cousas ben nos últimos catro anos. Pero ese bo traballo non recibiu os suficientes premios nas eleccións e, aínda así, Navarra segue estando lonxe da maioría nacionalista nas eleccións. Isto é algo que deberiamos ter moi claro os que soñamos en Euskal Herria, non podemos xogar coma se estivese feito. A idea de Euskal Herria esperta a ilusión dalgúns, pero tamén a oposición de moitos e o receo de moitos outros. A categoría de “cambio” non funcionou, xa que os votos que se moveron non caeron no cuadripartito; e o espectro de “réxime” tampouco temeu a ninguén, xa que moitos dos votos que perdeu foron recibidos polo PSN, que se cre que forma parte do réxime.

Unha parte, e non pequena, dos erros cometidos está fóra de Navarra. Do mesmo xeito que en 1977, desde outros territorios vascos metémonos/metémosnos a miúdo en Navarra a dicir o que tiñan que facer os navarros, a criticar os pasos que para nós non eran suficientes, a substituír ás maiorías sociais que aínda non existen... Volvemos meter a pata máis rápido do que era entón, pero metémola.

Navarra é Navarra, e será o que os navarros queiran. Non vale dicir, como eu tamén o fixen, que todos os vascos somos navarros; para isto non. Entre os habitantes da Alta Navarra hai que tecer un proxecto soberano, apoiado pola maioría deles. Este paso é unha condición previa para que Navarra se integre en ningún proxecto compartido. E, mentres escribo isto, está aberta a posibilidade de seguir nese camiño, coa constitución do novo goberno navarro.