En 1944 Kepa Ordoki creou por orde do Goberno de Euskadi unha brigada con vascos de moitas ideoloxías no Estado francés. Algúns destes voluntarios tiñan experiencia na Guerra de 1936 e tiñan como obxectivo liberar a Euskal Herria dos fascistas, coa esperanza de acabar con Mussolini e Hitler e con Franco.Esta
brigada formou parte do exército francés: Chamábase “Batallón Gernika”. A partir do 14 de abril de 1945 enfrontáronse a 4.000 alemáns que se atopaban atrincheirados no cabo Sepulcro da península de Medóc (Gironda, Francia). Formado por 159 gudaris e 26 reservistas, os alemáns foron expulsados da marxe esquerda de Garona e apoderáronse do forte de Arros, capturando a 200 persoas.

José Ramón Aranberria, Antonio Arrizabalaga, Gotzon Arruti, Joaquín Atorrasagasti e Francisco Pérez son algúns dos protagonistas desta historia. No traxecto, 35 persoas resultaron feridas e outro cinco faleceron: Juan Jausoro, Felix Iglesias, Antton Lizarralde, Prudencio Orbiz e Antonio Múgica.

84 anos despois…

A finais de decembro de 2018 faleceu Francisco Paco Pérez Luzarreta en Bera. Antes pedira á familia o último desexo: “Quero que me deixen parte da miña cinza coa miña muller e a outra en Francia, onde loitei cos camaradas do Batallón Gernika”. Así,
en maio de 2019, familiares e amigos dos gudaris daquel batallón organizaron unha viaxe para coñecer os lugares e búnkeres nos que a familia de Paco estivo a axudar e loitando.

Cote 40. Familiares e amigos reuníronse no memorial, onde participaron varios familiares. O monumento rende homenaxe aos días de guerra de Medòc e ás 43 persoas que morreron alí.

Ofrenda floral. O neto do gudari Francisco Pérez Luzarreta realiza unha ofrenda floral no memorial.

Jean Paul. Jean Paul Lescorce explica na súa visita guiada a función dos bunkers. O historiador francés leva décadas restaurando os búnkeres da súa contorna. Os pais de Jean Paul tiñan un bar no pobo e con 7 anos ía a bunkers a dar para comer e beber aos alemáns a cambio de doces.

Segundo os seus cálculos, entre 1941 e 1943, a través dos Servizos de Traballo Forzoso construíronse 350 destas características en sete quilómetros desta costa, que formaban parte do “Muro Atlántico”. Hitler ordenou construír 15.000 infraestruturas para protexerse do ataque aliado, desde Noruega até o País Vasco francés, e para iso mobilizaron a 400.000 persoas. Falábase dunha duración mínima de mil anos.

Foto descoñecida. O investigador Remy Lacaze insignia a familiares e amigos as fotos descoñecidas do Batallón Gernika.

Ikurriña. Ikurriña para a cerimonia dos veteranos do Batallón Gernika no búnker da batería de la Rosa, xunto a un grafiti que pon “O Amor”.

Ferido. José Ramón Atorrasagasti, fillo de Joaquín Atorrasagasti, percorrerá os búnkeres nos que o seu pai loitou pola vida. Joaquín, natural de Bilbao e con 18 anos foi ferido no brazo esquerdo no transcurso da batalla.

Escenarios da guerra. Sobrino de Paco Pérez Luzarreta mirando á paisaxe e aos lugares de area que o seu tío percorreu.

Dúas persoas. Ander Aranberria (esquerda) e Antoine Arrizabalaga (dereita), fillos de José Ramón Aranberria e Antonio Arrizabalaga. Portan a caixa orixinal do Batallón Gernika, gardada por Michelle Arroio. O MG-34 é a caixa de munición correspondente a un ametrallador alemán.

Nas visitas aos Memoriales as miradas intercámbianse, pero esta caixa pon a Ander e a Antoine a charlar e descobren que os seus pais foron bos amigos. “O meu pai foise de Ondarroa a Iparralde con tres amigos, e nos combates posteriores un deles perdeu o ollo”, di Ander. Antoine respondeu: “O meu pai tamén era de Ondarroa e viño co voso no barco, el foi quen perdeu o ollo”.

A última vontade. As cinzas do vello guerreiro se esparcían.

Vestido. En recordo do Batallón Gernika e do seu can “Hasta”, Paco Pérez levaba a foto.