O mes de febreiro é o final do proxecto Amestu Jaizkibel, no que os alumnos plantaron landras fecundadas no monte para que se convertan en árbores fortes e grandes no futuro. En concreto, trátase da landra da maternidade, que foi plantada. Desde o Instituto Talaia de Hondarribia camiñaron até un claro de 15 x 15 metros, que está preparado para a plantación. Trátase de doce estudantes de Ciencias Aplicadas, que probablemente irán a algún módulo de grao medio ou a Formación Profesional, e que a miúdo se consideran mal alumnos. O proxecto pretende ser unha dedicación e motivación extra para eles. Din “Hau gozada”, golpeando con forza a aixada.

Foron axudados por gardas forestais de Jaizkibel e Penas de Aia. Plantaron 70 machos seguindo as indicacións do garda forestal de Jaizkibel Iker Luarizaierdi: “Non os plantaremos en filas, porque queremos que sexa un bosque natural, e meterémolos mesturados, á carta”. Limpar a superficie, quitar a hojarasca, facer un buraco coa aixada, remojar o terreo, colocar a planta de forma axeitada e cubrila de forma axeitada para asegurar a planta. “Plantaremos pequenos arbustos que xa teñen raíces para que se enraícen mellor; non todos sairán adiante, pero iso é unha competencia natural”.

Tamén está presente Anais Mitxelena da Sociedade Aranzadi. Explica que si o home non metese a man en Jaizkibel o 89% tería que ser un soño, pero hoxe en día só ocupan o 8% do espazo. Na actualidade, en Jaizkibel só o 12% é bosque e o 25% son plantacións de piñeiros e castañas, favorecendo o monocultivo, que apenas conta con outro tipo de árbores. Os alumnos viron en clase as diferenzas entre o bosque e a plantación. Os bosques naturais son mellores para a flora e fauna autóctona que as árbores cultivadas que tenden á súa explotación –e o seu beneficio económico–, así como para combater o cambio climático. Grazas á plantación de landras, os alumnos saben que axudarán a recuperar o bosque das covas de Jaizkibel, xa que a intervención humana non sempre é prexudicial.

Antes de ir, gardaron un dos arbustos das nais para plantalo nos terreos do colexio.

Como coidar a landra para que se fecunde?A
iniciativa Amestu Jaizkibel comezou en outubro cuns meses de antelación: foron en busca de landras a Jaizkibel. Tamén nesta ocasión, Luarizaierdi foi o encargado de guiar aos gardas forestais, e faloulles do seu oficio, dos animais e plantas de Jaizkibel, das razóns polas que o monte está protexido, das diferenzas entre matogueiras e carballos... Aos alumnos serviulles para coñecer o bosque que teñen ao seu alcance e aprender a facer unha mostraxe. Nos meses seguintes, as landras recollidas foron fecundadas no colexio, mollando correctamente as landras ao longo da semana, limpándoas si sácanse os machos, botando sementes que se secaban... Pero no caso das nais foi un mal ano de landras, de pouca e mala calidade, e decidiron volver a Jaizkibel a recoller as landras do carballo. Posteriormente, os alumnos de toda a Educación Secundaria Obrigatoria (12-16 anos) fixéronse cargo do coidado e seguimento das sementes, e comezaron un novo método: meter a landra na area húmida e mantela no frigorífico a 4 graos, imitando o inverno. Así si, conseguiron fecundar as landras e botar raíces.

A profesora Izaskun Zenoz di que o interese e implicación entre o alumnado foi evidente, que unha vez que se creou a conexión co proxecto, cando se lle ve o valor e o sentido, o compromiso vén a continuación: “Nas vacacións de inverno non había ninguén para coidar as sementes e os estudantes preocupados mostráronse dispostos a levalas a casa. Finalmente, ocorréuselles facer o invernadoiro, elaborouse o borrador e na materia de Tecnoloxía montouse un pequeno invernadoiro para introducir os testos durante as vacacións. As sementes recollían a auga da choiva con algúns buracos no plástico, sen risco de afogarse. Tratábase dun invernadoiro normal, realizado en dúas semanas, pero suficiente para lograr o obxectivo, e construído con vontade e ilusión”.

As landras fecundadas foron trasladadas ao viveiro que a Deputación Foral de Gipuzkoa ten en Urnieta para ser plantadas polos gardas forestais o ano seguinte. A cambio, os alumnos recolleron as landras das nais recollidas o ano pasado e fecundadas no viveiro, que foron plantadas en febreiro en Jaizkibel.

Os alumnos Jon Arrieta e Amaiur Barron din que foi unha experiencia moi apreciada: “Aprendemos como manter e coidar a semente, tivemos momentos de frustración, porque pensabamos que canto máis auga tirar mellor, pero non é tan simple, tivemos que buscar alternativas…”. Volverán unha vez terminada a clase a visitar as árbores plantadas? “Claro!”, contestáronnos.

Ademais, Jaizkibel deu a Talaia a
escusa perfecta para a materia de Tecnoloxía: realizaron unha maqueta de monte con impresora tridimensional. Guiados polos profesores IRAITZ Zuazabeitia e Eder Valladares, os mozos aprenderon a interpretar toda esa información, a utilizar o software que procesa os datos, a darlle volume, a imprimir en tres dimensións, a montar a maqueta… “Tamén nos serviu para tratar outros temas, por exemplo, por que a onda se crea nun sitio determinado, por que o casino está aquí e non aí…”, di Valladares. Saber introducir os datos correctamente, acertar no uso da impresora e completar todas as cuadrículas foi un traballo complexo durante moitas horas. Unha maqueta de 75 centímetros de ancho e un metro de longo foi unha aventura para todos. “Non creo que haxa moitas maquetas deste tamaño en Jaizkibel e para nós tamén foi un gran proceso de aprendizaxe traballar cunha impresora como esta, un mundo novo”.

Xunto a
Izaskun Zenoz, Amaia Agirre, Maier Gereka e Iñaki Sanz Azkue, exerceron como profesores de Bioloxía. Entre todos, tomando como eixo Jaizkibel, creouse unha unidade didáctica para os alumnos de 1º da ESO (11-12 anos) e 4º da ESO (15-16 anos). O obxectivo é coñecer os ecosistemas locais, a fauna e a flora, e que ese coñecemento xere novas conexións ao redor da necesidade de conservar Jaizkibel e a natureza en xeral. As unidades didácticas parten dun problema real: imaxinar que na costa de Jaizkibel (zona de Justiz) hai un restaurante, unhas vivendas, un pequeno peirao para barcos, unha estrada de acceso, unha canalización de acceso á auga e un parque infantil, e que a administración pediu a opinión dos biólogos para decidir se si ou non. Os alumnos xogaron o papel de biólogos. O proceso baseouse en dinámicas como a procura de información en grupos, a presentación mutua, a utilización do xogo de cartas Kapen de animais e plantas de Hondarribia e a excursión a Jaizkibel.

A finais de abril achegáronse ao monte, ás zonas de vivendas, restaurantes, etc. que o promotor privado da actividade quería construír. Nestas zonas pisáronse seis ecosistemas (urbano, rural, fluvial, forestal, pantano, cantil) para analizar as especies e ameazas existentes e deducir a influencia do proxecto privado. 400 alumnos/as en dúas quendas, acompañados pola Sociedade Aranzadi.

A reflexión colectiva pon fin á unidade didáctica: os alumnos non cren que se debería levar a cabo o proxecto do promotor, xa que produciría un enorme prexuízo. E que alternativa van dar entón á Administración? Os mozos expuxeron que si hai unha necesidade real de construír vivendas, habería que facelo no ámbito urbano.

Por último, dous profesores da universidade avaliaron o éxito da unidade didáctica: antes de comezar pasaron o test aos alumnos (que é a biodiversidade, que sabes dos espazos protexidos, que especies viven neste ecosistema concreto, que comen estas ou outras especies, se cres que Jaizkibel está ben conservado…) e despois cumpriron o mesmo test. A diferenza foi notable, para o ben, nos conceptos e contidos interiorizados, no coñecemento da contorna, así como no interese e a actitude inicial e final do alumnado cara á biodiversidade e a natureza.

Da clase á praza A finais de maio redondearon o traballo de todo o curso; organizaron unha exposición aberta ao pobo en Hondarribia durante unha semana: unha maqueta tridimensional, información sobre o proxecto Amestu Jaizkibel, posters e fotografías que representan a fauna, a flora e os ecosistemas locais, un vídeo que resume todo o realizado… E moi preto da exposición, o auténtico tesouro dos alumnos, un espazo tan natural como único que traspasa os límites da escola: Monte Jaizkibel.