A libraría Verdes, que foi faro da cultura vasca en tempos máis escuros, foi lembrada no Teatro Arriaga no acto de homenaxe a Javi Escudeiro e Asun Zuloaga, responsables entre 1973 e 2005. Grazas ao seu traballo silencioso, a cultura, o coñecemento e o eúscaro atoparon un respiro na estreita tenda da rúa Correo de Bilbao. A que foi imprenta e libraría a principios do século XX foi tomada en decadencia e converteuse nun referente.

Verdes foi refuxio de escritores, músicos e pensadores. Por exemplo, para o mozo Bernardo Atxaga, que acababa de chegar a Bilbao. Alí atopou “andeis para andeis”, fonte inesgotable de inspiración. Nos últimos anos da ditadura e nos seguintes, onde atopar as xoias de escritores estranxeiros, todas as novidades en eúscaro (non tantas naquela época), textos clásicos esquecidos?

O método para aprender eúscaro de Xabier Pena foi o primeiro libro que Natxo de Felipe comprou en Verdes, a chave para coñecer autores antigos e novos en eúscaro. Para Miren Agur Meabe, Verdés tamén foi a porta dun novo mundo, un “mosaico de recordos”. Joseba Sarrionandia visitou con frecuencia estes andeis: Apareceu por carta no Arriaga, na voz da presentadora Ane Pikaza.

O cheiro dos libros, o murmurio das conversacións entre os compradores habituais, percibíanse no programa que reavivou o recordo de Verdes aquel domingo ao mediodía. Gorka Benítez, Ruper Ordorika e Juan Carlos Pérez tamén ofrecerán un concerto. Cantos discos venderon en Verdes? A cantos espectadores chegaron por primeira vez os seus novos sons?

Para terminar, Bernardo Atxaga volveu tomar a palabra. Subiu un instante ao ceo, e alí atopou a Ricardo Toja, Jorge Oteiza, Txema Larrea, Gabriel Aresti, Imanol Berriatua, Andone do Txoko Eder, Andolin Eguskiza... cunha calma. Pero todos eles fóronse, tal e como foi Verdes en 2005, un ano antes de que se cumprise o século, devorado pola velocidade dos novos tempos, dominado polas regras implacables do mercado. Afortunadamente, os que mantiveron o soño de Verdes están entre nós, e os aplausos da multitude reunida no Arriaga foron a homenaxe máis calorosa para eles.