O ano pasado, na zona de Aldude, situada no val de Baigorri, a cidadanía reuniuse durante seis meses para reflexionar sobre o concepto de traballo: que é a simboloxía laboral, o papel que ten o traballo nas nosas vidas ou na economía local, etc. Unha cousa sorprendeume nas conversacións: Cando apareceu o tema do benestar no traballo, a maioría da poboación manifestou que non tiñan ganas de falar diso, que era un tema que parecía e non valía, que non merecía perder o tempo. Algúns, con todo, quixeron falar diso. Os demais respondéronlles que era normal vincular o traballo coa dificultade, o remorso e a dor, xa que o traballo é sempre unha tarefa pesada e dura. Os “verdadeiros vascos” consideraban a preguiza como un pecado.

Esta concepción, estendida tanto no campo como nas fábricas das cidades, ten que ver coa concepción do traballo da Biblia, precisamente coa maldición ou castigo ineludible de Deus. Hai que dicir que, polo menos no que se refire a Ipar Euskal Herria, os lingüistas franceses tamén teñen a súa falta nesa forma de ver o traballo. Con todo, a maioría dos linguistas e en xeral dos profesores demostraron que a palabra "travail" en francés provén do tríptico latino, o que significa "facer sufrir, torturar coa ferramenta trepalium". Traballar pode ser torturado, primeiro fisicamente, logo moralmente. Ademais, seguindo a liña das famosas reflexións do filósofo do século XVII Blaise Pascal, pódese entender que se trata dun sufrimento que aceptamos. Porque si permanecésemos no dormitorio, preguizosos, ocorreríansenos preguntas existenciais, e pensamentos sobre a morte poderían volvernos tolos. Por tanto, non temos ningunha solución: o traballo é un sufrimento inevitable, hai que aceptalo toda a vida, para que non nos rebenten maiores sufrimentos, sons existencialistas. Velaquí que os vendedores de quimeras, os distribuidores de diversión buxán, abriron o camiño.

Con todo, algúns novos lingüistas franceses demostraron que a palabra travail, do mesmo xeito que o nome de traballo, querería dicir etimológicamente “tensión sobre un propósito especial, a pesar dos obstáculos”. A forza positiva que pode chegar a ser traballar é a forza que dá sentido á vida. Podémonos basear nunha ideoloxía moi distinta con esta explicación.
Creo que esa anécdota significativa que vén da lingüística reflicte ben o mundo laboral actual. Na súa mocidade elíxese un ou outro oficio en risco de florecer, superando obstáculos, pero cada vez é máis difícil sentirse ben no traballo, porque sente a presión das persoas maiores ou da sociedade, porque ten que asumir unha carga de traballo cada vez maior, polo ritmo de traballo que ten que elixir non ter nin fillos nin familia sans, porque ten que permanecer nun medo constante.

Ser bo no traballo para facer un bo traballo e ser feliz no traballo, iso si que é un dos retos máis urxentes do momento.

Acórdome do xenio do escritor Jean dA Fontaine. Non fixo ningún traballo torturador imposto pola sociedade na súa vida, foi un mero escritor –e por provocación inventou como o seu epitafio as seguintes palabras: “Este aproveitou ben o tempo: a metade no soño, a outra en balde”. Pero como escritor, foi un traballador marabilloso, tal e como se reflicte na fábula Os labradores e os seus fillos, porque o traballo pode enriquecer á xente –se sente ben no traballo– máis que calquera tesouro.