En Navarra tivestes unha dura escisión en Podemos. Como sentes?

Estou triste polo sucedido, doída. A dura loita que tivemos no grupo parlamentario afastounos moitísimo entre as persoas. Os meus ex compañeiros non estiveron á altura desta época histórica; temos que estar ao servizo do cambio que vivimos en Navarra e non ao servizo de posibles “éticas persoais”. A Podemos e ao cambio fixéronlles un dano tremendo.

Non sería máis intelixente admitir a separación e operar cada un na súa caixa?
Si, claro, e eu defendino no último ano e medio. Pero tiñamos uns límites, sobre todo os relacionados co diñeiro, xa que a Cámara dos Tribunais fai unha fiscalización do diñeiro que recibe Podemos. Nós ofrecémoslles ter uns medios para actuar como grupo, pero o control do diñeiro tiñámolo que ter nós, porque o fiscalizan é Podemos. Eles querían dirixirse a unha conta corrente do seu grupo, pero iso non é posible.

Pero hoxe en día o Parlamento ten bloqueado o diñeiro que ten que dar ao grupo.
Non, o Parlamento non confía en que o diñeiro entre en dúas contas e pide o consenso de todo o grupo para que ese diñeiro entre nun lugar, porque así ese diñeiro terá un responsable. Pero no grupo non nos puxemos de acordo, porque Podemos non pode permitir que faga calquera cousa co diñeiro que lle corresponde, porque é diñeiro público.

Eles dixeron que están dispostos a destinar ese diñeiro aos grupos sociais, á ONG, á investigación da fraude fiscal… Tere Saez, do voso grupo, tamén se mostrou de acordo con iso. Ti que dis?
Queda moi bonito, pero está feito de face ás eleccións. O Interventor manifesta claramente que é de boa vontade, pero que non se pode destinar diñeiro público destinado a unha función concreta a outra, senón a un uso indebido do mesmo.

Fálase dos oficialistas –vostedes– e dos críticos –eles–. Vostedes chaman continuamente transfusións ás outras catro. Non foi unha división dentro de Podemos?
Non, Podemos non hai divisións. Aquí houbo unhas eleccións para a secretaría xeral de Podemos, o ex secretario xeral perdeu e non aceptou. Tamén tiña que pedir unha auditoría sobre o proceso electoral, pero nunca o fixo. Non creo que iso responda a unha división social. Máis que iso é un problema personalista. No primeiro Consello Cidadán do partido, Laura Pérez era a secretaria xeral e eu a secretaria de organización, seguino todo moi de cerca. Eu non son crítico nin oficialista, son de Podemos. Vin o que podía vir naquelas latentes primaria e propuxen a dúas listas unha soa, pero non quixeron, nin unha nin outra. Temos unha candidatura unitaria ás eleccións, con Laura [Pérez] e con [Eduardo] Santos hai xente que se presentou, Joan Bosch tamén está aí… este é un problema que superamos a nivel interno.

Falamos desas eleccións, os de Orain Bai sitúan aí unha das fontes do problema, din que nesas primarias cometeuse unha fraude, que o sistema telemático controlado por Madrid bloqueou o voto de moitas persoas, moito máis que os 28 votos que Santos lle sacou a Pérez. Vostede era o secretario do proceso electoral. O mesmo sistema que destituíu a
Laura Pérez como secretaria xeral de Podemos Euskadi foi o encargado de destituíla. Este sistema non se controla desde Navarra, está auditado e calquera pode solicitar os datos das eleccións. Tamén se pode solicitar a auditoría externa, pero non se realizou. Se non se acreditan as denuncias cos datos, non teñen data. Na elección de Laura obtivo 1.300 votos e dous anos despois, coa secretaría xeral e a portavocía no Parlamento Vasco, obtivo máis de 500 votos. En dous anos perdeu 800 votos e foi derrotado por Eduardo Santos, proveniente de Madrid. Eles pon o caso en 28 votos, pero o máis importante para min é que despois de dous anos de xestión moi importante de Laura non foi elixido polos seus compañeiros de partido.

Hai algunha diferenza política entre Orain Bai e Podemos?
Non o creo, pero a partir de agora ir a buscar cada vez máis diferenzas para impulsar unha candidatura electoral que non é a nosa. Asinamos xuntos un acordo programático, alí estaba o 80% do noso programa electoral e con el puxemos en marcha un goberno. Non era o noso programa de goberno, pero avanzamos desde o realismo. Agora estanse impulsando políticas maximalistas que levan a Baiko ao bloqueo. O Goberno fixo un bo traballo e hoxe en día é case imposible ir máis aló.

Di que se cumpriu o 80% do programa de Podemos. Que máis se podía facer?
No ámbito da cooperación ao desenvolvemento non se cumpriron varios temas e iso foi doloroso. Tiñamos un compromiso do 0,5% e alcanzamos case o 3%. Faltou o compromiso de todo o Goberno. Elaboramos a Lei do Dereito Subxectivo á Vivenda, licitáronse 500 vivendas… pero nesta lexislatura duplicáronse os desafiuzamentos de quen estaban en aluguer e os recursos públicos non responderon en absoluto a esta situación. Tamén expuxemos a Lei de Medio Ambiente, pero xa non vai saír. A acollida primaria ha mellorado en saúde, pero non conseguimos consolidala; melloráronse as listas de espera en saúde, pero tamén sabemos como, mediante acordos con centros privados como San Juan de Deus. Impulsamos o cambio de modelo industrial, fortalecendo a economía social. Ben, pero seguimos sendo unha gran dependencia de Wolkswagen e da Comarca de Pamplona. Necesítase unha descentralización territorial e unha diversificación da produción moito maior. Tamén nos quedamos curtos con algúns impostos.

No ámbito do xogo do cambio, 17 dos 26 deputados son de esquerda. Iso non ía traer unha xestión máis de esquerdas? Non se podía presionar máis en todos os ocos mencionados?
Presionamos moito, moito, e todas as semanas. GEROA Bai, e en concreto o PNV, miraron moito á dereita navarra e desde o noso punto de vista debíase xogar máis libre, sen mirar tanto á oposición. Impulsamos moito, levantámonos varias veces da mesa de negociación, pero actuamos con lealdade, porque pola contra poderiamos pór un momento histórico patas para arriba. Chegamos ao sitio onde puido.

Non ocorre en moitas ocasións que a dinámica institucional come a dinámica social? Talvez sexa o propio Podemos que se creou no bulebule do M15 o que o demostre.
Non estou de acordo con esta análise. No espello daquela época histórica do 11M vemos máis tarde o 8 de Marzo ou o movemento dos pensionistas. Podemos leva as reivindicacións da sociedade ás institucións, pero desgraciadamente, nesta sociedade o mercado manda máis que as institucións. Vimos á lexislatura e temos que aproveitar as oportunidades que hai no Parlamento.

No tema do eúscaro houbo moitos cambios nesta lexislatura, pero tamén no ámbito do eúscaro produciuse un grao de desesperación significativo ao non acabar coa zonificación establecida pola Lei do Eúscaro.
Comprendo esa desesperación. Viñamos da represión do eúscaro denunciada en Europa e noutros lugares, e puxémonos polo menos á altura das esixencias da lei.

Vostedes están a favor de acabar coa zonificación?Este
é o debate que realizamos nesta lexislatura. A zonificación é perversa, non reflicte o mapa lingüístico actual e hai que adaptala, e haberá que ver en que medida hai que desfacerse completamente. Nós levamos o final da zonificación no noso programa.

Si, pero en momentos concretos da lexislatura hase visto que en Podemos e Esquerda-Ezkerra tratábase de visións internas distintas a este tema.Foi un
relatorio na que se constatou que non basta con suspender a zonificación, que hai que sementala e que hai que ter en conta os dereitos lingüísticos da cidadanía navarra. Con estas materias primas é coas que se debe elaborar a futura Lei do Eúscaro. A dereita utilizou o eúscaro como arma, cunha forza enorme, e en dous ámbitos, sobre todo, o do emprego e o do territorio. Vexamos como podemos facer fronte a isto, porque a sociedade navarra está totalmente enganada co tema do eúscaro.

Esta lei exclúe aos vascoparlantes en Navarra, por iso o movemento vasco pide que se suspenda a zonificación.
Si, pero e despois? Neste momento pareceunos bo que o tema saíse a debate, pero o resto queda para a próxima lexislatura.

Como van saír as contas en maio a favor do cambio, especialmente se vostedes están divididos?
Nós temos que unir e ilusionar a todos aqueles que foron ilusionantes co noso proxecto. Doutra banda, durante anos UPN só actuou á dereita, pero hoxe en día a dereita está repartida e iso favorécenos. Vendo o éxito que está a ter a extrema dereita, creo que iso vai sacar á xente da esquerda a votar, tanto en España como en Navarra. E cando hai moita participación, a esquerda gana.

FOTOGRAFÍAS: JOSU SANTESTEBAN