Maxime Polleri, antropólogo norteamericano especializado en enerxía atómica, acaba de publicar un artigo en The Atomic Scientist Bulletin que di: “O meu tempo en Xapón deixoume unha escena inesquecible: o sorriso transparente dun neno tras gañar o concurso de como bloquear a irradiación. Aínda que el aprendera moito sobre a radioactividade, sabía moi pouco sobre a complexidade dos riscos das irradiaciones. A min veume á cabeza a última escena de Dr. Strangelove, o xeneral Kong sentado como dacabalo sobre as costas da bomba atómica lanzada desde o avión, gritando:

Polleri cita a película Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb é [Dr. Strangelove: Como aprendín a perder o medo e a amar a bomba atómica], tamén ofreceron en castelán e francés a memorable sátira negra de Peter Sellers de 1964, ensinando a habilidade da industria e dos gobernantes para desinformarse dos perigos máis graves que corren os mundos.

Durante un ano e medio, Maxime Polleri estivo en Xapón, fundamentalmente en Fukushima, analizando como sobreviven os cidadáns nun medio ambiente enfermizo. E resumiuno en The Atomic Scientist Bulletin coa boa radioactividade de adoutrinar aos nenos co pretexto de eliminar o medo á contaminación atómica.

As autoridades de Fukushima construíron o Cetro Creativo do Medio Ambiente, dirixido a nenos e mozos. Todo é doce, empezando polos abrazos que unha mascota en forma de hipopótamo dá a todo o mundo como benvida á entrada. A maioría dos asistentes son pais novos, cos seus fillos, condenados a ser eternamente vítimas da catástrofe nuclear de Fukushima.

Para aprender a minimizar os riscos das radiacións, os visitantes participan nun xogo no que poden protexerse dunha fonte de contaminación formando un escudo virtual: “Ante unha pantalla interactiva, os nenos poden bloquear co seu propio movemento os raios alfa, beta ou gamma. Ao final do xogo, o que máis tantos conseguiu foi o campión.

Máis adiante, ensínase aos nenos que tipo de isótopos derramou a central en 2011, “pero representados de modo que non lle asustasen. Con afixas e cómics, as partículas radioactivas como o plutonio 239 e o cesio 137 aparecen ennegrecidas con imaxes humanas de encanto. Cada partícula coas súas características, unha cos ollos marróns, a outra cun peiteado especial. Pero en ningún lugar menciónase que estes isótopos poden danar a saúde, aumentando os riscos de cancro, por exemplo”.

Por outra banda, dado que o xogo se centra unicamente nas irradiaciones externas, os nenos e nenas non verán en ningún lado o dano que poden producirlles coa inxestión das 137 partículas de cesio nos seus corpos, como nos músculos ou os órganos, nos xenes.

Tras a explosión e o desastre da central nuclear de Fukushima, o Goberno de Tokyo decidiu elevar o nivel máximo de radioactividade que podería sufrir un cidadán ao ano de 1 a 20 millisiervert, como se mantén. O Centro de Creación Ambiental (CEA) non menciona en que se basearon as autoridades para determinar que os xaponeses poden sufrir unha vintena de veces a irradiación mundial aceptable.

Disfrazado de educación, propaganda

Outro centro de igual natureza é a Praza da Información da Descontaminación, tamén en Fukushima, onde se explican os sistemas de depuración da contaminación desatada polo desastre, sempre de forma lúdica: unha pequena casa en miniatura está contaminada, ti tes que recoller cunha pa as pelotas vermellas que son contaminantes e metelas nun precioso saco. “A descontaminación parece inexorable, en ningún lugar aprécianse indicios de risco de contacto, inhalación ou deglución destes contaminantes, nin de que haxa que ir protexido cun traxe especial para ese traballo”.

O Instituto de Ciencias Radiolóxicas de Xapón utiliza unha terceira estratexia para desdramatizar o desastre nuclear: vincular as radiacións cos extraordinarios avances da ciencia e a tecnoloxía. Chiba era o título da exposición organizada na cidade “Quero saber máis. Que podes facer coas radiacións?”. Aquí os protagonistas son os grandes beneficios das radiacións na loita contra o cancro e os escáneres de última xeración que acaban de inventar e que traerán os demais.

Pola contra, quen buscan algo na exposición sobre os perigos do átomo deben acudir ao sitio “A influencia de Fukushima”. Pero este apartado ten moito menos atractivo que outros. Catro pequenos carteis explican o proceso de descontaminación, sen mencionar os danos á saúde causados por estes contaminantes nucleares. Os nenos, por suposto, prefiren ver os xigantescos aceleradores de partículas, etc. Neles aparece a radiación como unha persoa capaz de entrar no corpo e matar un tumor maligno que se atopa no seu interior.

Por que este tipo de operacións de comunicación? “Os funcionarios e asesores técnicos que entrevistei –di Maxime Polleri– dixéronme que en Fukushima hai ‘moitos rumores malignos sobre a radioactividade e que iso ocorre por descoñecemento da xente. Por iso o Goberno tenta difundir ‘a información axeitada’, para canalizar os medos da xente e axudar a volver a Fukushima con tranquilidade”.

Estas operacións de desinformación non se inventaron en Xapón. Hai moitos anos, cando se construían novas centrais nucleares e armas atómicas en Estados Unidos, na calor da Guerra Fría, Walt Disney presentou a película de propaganda O noso amigo Átomo. Moito despois, cando o accidente de Chernóbil contaminou para sempre Ucraína e, sobre todo, as vastas extensións de Bielorrusia, a industria do átomo organizou a operación Ethos para regular a nova normalidade dos cidadáns que viven no medio do desastre. O mesmo plan está a aplicarse en Xapón na actualidade por complicidade coa Organización Mundial da Saúde, denunciado por varios médicos comprometidos.

Xapón necesita unha imaxe de normalidade, tanto para organizar con éxito os próximos Xogos Olímpicos como para non enfadarse demasiado cos xaponeses. Oito anos da explosión ou avaría dos reactores nucleares de Fukushima. 1.120.000 toneladas de auga contaminada acumulada á espera de ser arroxada ao mar. 22 millóns de sacos de terra contaminada. Multiplicando o número de cancro de tiroides, leucemias, pulmóns, etc. O reactor aínda non puido controlalo. Propagando e acumulando a contaminación. E un chamamento aos cidadáns para que volvan tranquilos ás súas casas.