Nas liñas seguintes tedes a segunda parte da intervención de Eneko Gorri, que falou sobre o uso e a militancia. Os vídeos de todas as charlas da xornada están dispoñibles na seguinte dirección:

Eneko Gorri: Tivemos un exercicio social, Euskaraldia, para facer do coñecemento ao uso. Previamente desenvolvéronse varias iniciativas no País Vasco Norte e na zona urbana de Baiona-Angelu - Biarritz (BAM). Ao Euskaraldia pódenselle facer todas as críticas que queiramos, pero tivo unha achega fundamental na nosa contorna, e é que nos explicou os problemas, as dificultades ou as limitacións que temos para vivir en eúscaro.

Durante medio século desenvolvemos ferramentas, creamos canles de transmisión, habémosnos/habémonos alfabetizado, en familias castellanoparlantes como a miña se han euskaldunizado fillos e fillas, creamos uns milagres, e isto é de Cristo, pero aínda temos nós, somos euskaldunes pero aínda non sabemos comprar o pan en eúscaro. Tecnicamente sabemos preguntar, pero estamos cheos de nós ante un erdaldun para dar as nosas primeiras palabras en eúscaro. Ante un descoñecido, mesmo dentro da casa. Na nosa parella, o eúscaro non é a lingua de partida, temos grandes dificultades para pasar ao outro idioma. Euskaraldia canalizou a toma de conciencia, tanto na costa urbanizada, na francesa, como na interior, máis euskaldun e rural. Cando falabamos dicíannos cos amigos do interior que Euskaraldia non era para eles, que era das cidades, que sabían con quen falaban en eúscaro no pequeno pobo e con quen non. De acordo, por que cun francés non estariamos a falar en eúscaro? E ao saír de Baigorri, ao saír do noso pequeno pobo, que comportamento lingüístico temos?

Ouviamos á xente das cidades dicir: “Nas cidades o eúscaro non se pode practicar, non hai opción, sería gratuíto falar as primeiras palabras en eúscaro ou manter o eúscaro, ou dar entrevistas bilingües en planta. Iso vale para o Sur ou para os pobos euskaldunes, pero no o noso non serve”. Ao final, tras esa mala fe, retense a conciencia das dificultades individuais e colectivas que temos para vivir en eúscaro. É un combustible moi interesante para o futuro.

Recuperar o ton rebelde do vasquismo

Sei que o que vou dicir agora é incerto e que rompe un pouco co principio de consenso social que queremos construír, pero creo que desde o momento no que apostamos polo uso do eúscaro, polo menos en Ipar Euskal Herria, empezamos a construír unha nova norma, e a construción dunha nova norma é importante incluso antes de lograr a universalización do coñecemento do eúscaro. Apostamos polo uso do eúscaro, e as primeiras palabras e as seguintes dámolas en eúscaro, e decidimos que como euskaldunes non somos máis falantes de segundo nivel. Ao fondo hai un pequeno punto de desobediencia que me atrae moito.

Ser euskaltzale aos 15-25 anos era ser abertzale descafeinado. Tiñamos outras loitas moito máis nobres: internacionalismo, revolución, construción nacional, feminismo... Paréceme moi interesante recuperar a agresividade no que respecta ao eúscaro, sobre todo porque as xeracións novas non teñen o noso vínculo co eúscaro. Recordo que cando tiña 5 anos as manifestacións a favor da ikastola terminaban con carracas e gases lacrimóxenos. Hoxe en día os mozos non teñen a mesma relación, a mesma convicción co eúscaro, pero se volvemos dar ese ton ao euskaltzale, creo que estamos a alimentar outra lóxica. Quizais en Jon [refírese á conferencia de Jon Sarasua aquela mañá] parézame que no sector xuvenil máis soñador de Ipar Euskal Herria están máis conectados co eúscaro que nunca, e iso é unha fonte de esperanza. No festival de música Euskal Herria Zuzenean, aos 18 anos, a nosa norma era francesa, nos movementos populares era a norma francesa. Eramos revolucionarios, falabamos francés, simplemente.

Nova xeración como guía

Se nos acordamos da pirámide de idade, será a xeración nova a que teña a carga do eúscaro sobre as súas costas e será ela a que dirixa ese proceso. Non vai ser fácil para eles, pero para os seus avós a creación da ikastola non foi fácil. Por tanto, lograrano como o conseguiron os nosos pais. Non me gustaría meterme nunha pelexa entre xeracións. Os mozos de hoxe non o farán mellor ou peor que os de antes. Eles farán o seu. Si podemos facerlles chegar unha mensaxe humildemente: non limitarse a xestionar as ferramentas que crearon os anteriores, inventade as vosas ferramentas. Aos 18 anos non hai que ser xestores, hai que deixar esas tarefas a persoas maiores como nós.

A batalla da recuperación do eúscaro será difícil si non gañamos de novo a batalla do emprendimiento ou a militancia. Tentarei desenvolver esta idea. Sempre estamos a dicir que a militancia en Ipar Euskal Herria tamén está en crise, que os mozos de hoxe son individualistas, que as sociedades de hoxe son máis líquidas... Estou de acordo, pero sempre analizamos o eúscaro desde as lentes do pesimismo nalgúns sectores. A militancia non desapareceu tanto, a militancia está a cambiar, e o que coñecemos ou o que os nosos antepasados coñeceron é diferente. Tomamos algúns exemplos e sempre miramos cara a eles e iso é o máis sintomático.

En Uztaritze celebrouse o Congreso Labortano durante 50 anos, e o ano pasado ha desaparecido por unha crise. Pero o mesmo ano que desapareceu, o grupo de danzas de Uztaritze celebrou 30 anos e para iso mobilizaron a 130 persoas para montar unha cabalgata en eúscaro durante oito meses. Emitiuse en dúas ocasións e achegáronse a ela 2.500 persoas, que non puideron asistir. Crearon un gran proxecto. Si deran a favor da asemblea unha porcentaxe da enerxía necesaria para que se formase esta cabalgata, a asemblea podería renovarse. Pero todo o mundo deuse conta de que a asemblea desapareceu.

O movemento popular e a militancia non están a desaparecer, está a desprazarse, e eu creo que se está movendo demasiado cara á xestión.

Tomarei o segundo exemplo. Con 5 anos había cinco ikastolas en Ipar Euskal Herria, 36 ikastolas con 36 anos. Hai que xestionar 36 ikastolas: comisión de festas, comisión de vida en eúscaro, comisión de obras, comisión de decoración, oficina, consello de administración… Iso non é militancia? Hai centos de pais e nais traballando todos os días en 36 ikastolas. Por tanto, a militancia está a desprazarse á xestión.

Volvendo á xeración nova, na nosa xeración non expuñamos unha actitude desobediente nun exame oficial do Estado francés. O ano pasado, case unha aula moi curta (certificado) decidiu pasar en eúscaro por desobediencia. Teñen 16 anos. A eles estámonos reprochando a crise da militancia. Os de outrora fixeron o que nunca fixeran; fíxose co baixo, pero eran oito alumnos. Quitemos esas lentes, o euskaltzale está a se transformar, a nostalxia non serve de nada.