Estás a traballar na terceira tempada dA Casa de Papel. Estades a gravar ás agachadas e tentando evitar filtracións. Influíu isto na forma de traballar?

Non á hora de gravar. O equipo é o mesmo, coñecémonos ben e iso dános tranquilidade. Pero doutra banda, agora Netflix é o produtor e a súa forma de facer é diferente. Controlan moi ben os tempos, cando anuncian as cousas e cando non, a promoción… Está a ser difícil, hai moita xente esperando, e sempre hai filtracións. Tamén temos algo máis de presión. Cando gravamos as dúas primeiras tempadas era para facelo en Antena 3, e non tiña tanta repercusión. Agora sabemos que o que estamos a facer verano moitos ollos en todo o mundo. Cando dinche que en Arabia Saudita, en Turquía ou en Brasil están a ver masivamente o que fixeches…

Ten tempo para facer outra cousa?

A verdade é que non. Pide moito tempo e queda pouco tempo para nada máis. Ofrecéronme traballar nunha obra de teatro, por exemplo, pero tiven que dicir que non.

Tocouche vivir por dentro este auxe das series, que a maioría de nós vemos desde fóra. De súpeto millóns de persoas en todo o mundo teñen noticias túas.

É verdade. Vivo en Euskal Herria, como antes, teño as miñas relacións alí… Pero o que cambiou é a miña presenza nas redes, por exemplo: os clubs de fan e outros. Tamén na túa vida tes que facer sitio a iso e aprender a xestionalo. A xente tamén veu a Euskal Herria a visitarme. Hai unha moza de Buenos Aires que empezou a aprender eúscaro porque se decatou de que eu era euskaldun. Tiven este tipo de historias curiosas, e iso é o máis bonito, pero tamén me tocaron outras máis feas. A rede ten dúas bocas, como o coitelo. Unha moi bonita e a outra máis escura. Sempre hai tolos que están dispostos a todo. Desgraciadamente, tamén tiven que aprender a vivir con iso.

Por que tivo tanto éxito A Casa de Papel?

Uníronse moitos factores. Por unha banda, compaxina moi ben a acción co humor. Despois, xunto a iso, os personaxes son moi especiais. Van máis aló do estereotipo: son moi humanos, teñen debilidades, como todos temos. A maneira de contar tamén é especial, desde os movementos da cámara até a iluminación, hai un esforzo especial para crear unha estética propia. E tamén ten un punto de crítica social, porque o protagonista é un grupo que quere facer fronte ao sistema económico. Creo que foi unha mestura de todo iso.

Sería difícil imaxinalo cando empezastes a traballar.

Si, por suposto. Para min, estar ás portas dos Óscar con Loreak era estupendo, pensei que xa non volvería vivir nada semellante. Pero, de súpeto, atopeime con isto e as propostas empezaron a chegar por moitos sitios. No entanto, a inclusión de Netflix no programa foi decisiva e xa tiñamos coñecemento da capacidade que teñen estas plataformas. Creo que tamén pode ser un camiño interesante para as producións vascas. Ocorreu, por exemplo, con Handia e Errementari.

Outra cara dos tempos "novos" é que nas redes sociais os actores miran ao éxito que teñen para decidir si os produtores tómanlles nun traballo ou non.

Revísase o seu perfil ou a súa repercusión. Tamén recibimos ofertas publicitarias en función diso. Pero iso non garante o éxito dun proxecto. O que garante é a historia que elixas, como está contada, si as condicións son boas… A calidade, en definitiva. Os teus seguidores achegaranse ao principio, pero se o que fixeches non é bo, non o resistirán. Facémoslle demasiados caso a ese lado, pero pode ser moi tramposo. No noso caso, moitos actores non eramos nada coñecidos.

Penso que o mundo laboral ha cambiado moito con este aumento das series, tanto para os actores como para os que están en primeira liña.

No conxunto do Estado español, polo menos, hai moitas máis posibilidades de traballar que antes. Hai moitas plataformas, as televisións de sempre tamén seguen. Multiplicáronse as posibilidades. Pero, paradoxalmente, en Euskal Herria non. Desde que terminou Goenkale, os actores vascos habemos tido moi poucas ocasións para traballar en televisión.

Si tiveses bastante traballo aquí, non che marchaches?

Eu empecei a traballar en Madrid con 40 anos. Si interesoume, iría antes a facer a proba. Aquí tiven bastante traballo durante moito tempo e estiven moi a gusto. Pero por suposto, cando te quedas sen traballo tes que buscar outras opcións, e si non están aquí, as buscas fóra. A min nacéronme en Madrid, e por suposto, tiven que ir. Si, tiven moito éxito, pero cando dás ese paso non sabes o que vai pasar. Non é fácil: saír de casa, cambiar de contorna…

A miúdo recoñéceselle o seu valor ao éxito no exterior. No seu caso foi así?

Notei que agora contan comigo para algunhas cousas e que antes non o facían. A miña cara é agora máis visible. En canto ao traballo, ofrecéronme algo máis, pero non notei demasiado. Ofrecéronme un sitio nunha película en eúscaro, pero xa traballei con eles antes.

Cada vez hai máis actores vascos traballando en producións españolas. A moitos lles tocou o papel de euskaldunes estereotipados. Vostede conseguiu escapar.

Si, cada vez somos máis. Cando non tes máis nada que elixir, aceptas algunhas cousas como veñen. A min tamén me tocou un papel tan pequeno, pero, en xeral, é verdade que tiven moita sorte. De haberme clasificado no papel de policía, ou no de médico, avogado e outros de natureza análoga. Aínda así, estou contento. Creo que ultimamente me tocaron papeis poliédricos, interesantes e que van máis aló do estereotipo.

No caso dA Casa de Papel, Raquel Murillo é unha muller forte e poderosa, pero que se sentiu desprotexida cando sufriu violencia de xénero.

É unha muller poderosa, unha policía, ten un arma… Pero non é capaz de facer fronte ao que ten en casa. Aí había algo que traballar, e foi moi interesante para min. Doutra banda, a pesar de ter un posto de traballo moi importante, ten que ocuparse do coidado da súa nai. Está no papel de sempre, aínda que sexa un alto cargo. É moi forte de face ao exterior, pero ten as súas debilidades e iso converteulle nun reto moi interesante.

Aínda que sexa tarde, atopar personaxes femininos con profundidade en series de televisión parece cada vez máis normal. Estás de acordo?

Si, é certo. Cando empecei a facer as probas non sabía exactamente como sería Raquel Murillo. Pensei en Nekane, de Goenkale. Durante trece anos fixen de policía e non tiña moitas ganas de repetilo. Pero cando vin o arco do personaxe, o seu abanico emocional e o seu desenvolvemento ao longo da historia, atraeume moito. Até hai pouco, a partir de certa idade, as mulleres desapareciamos das historias, e neste caso unha muller adulta ten un gran protagonismo. Percíbese un pequeno cambio nesa dirección, pero aínda pequeno.

Tamén hai moitas mulleres protagonistas en series que foron premiadas internacionalmente. Outra cousa é o traballo de fondo: obsérvase a mesma tendencia nos guionistas, no equipo técnico ou nos directores?

Niso non se nota. Nas mesas que crean historias senta moi pouca muller. Tamén son poucos os guionistas, igual que os directores. No equipo técnico vexo cada vez máis mulleres, pero no da cámara, por exemplo, moi poucas. Os creadores de historias seguen sendo homes, e iso é importante, porque é aí onde se pon a mirada. Desde o punto de vista de xénero, o mundo da ficción cambiou menos do que se mostra.

O éxito dA Casa de Papel envolveu a convocatoria de boicot que algúns activaron cando participaches nunha campaña a favor dos presos vascos. É duro ter medo a perder oportunidades profesionais por dar opinións persoais?

Dar unha opinión persoal sobre algúns temas limita as posibilidades de traballo. No meu caso, foi por defender os dereitos dos presos. Perdín algunhas oportunidades de traballo por iso. O camiño que percorreu moita xente foi o silencio. Teño o máximo respecto por quen fixeron esa opción, e enténdoo, pero hai momentos nos que hai que seguir adiante, dependendo do que haxa en xogo. Tamén é certo que, de cando en vez, quérese abusar da nosa imaxe pública. Deberiamos repartir esa preocupación porque, pola contra, uns poucos levan toda a carga. Como lle sucedeu a Willy Toledo: non pode desenvolver a súa vida porque as súas ideas son políticas, e iso é moi grave. Estamos moi desprotexidos. É duro.

Durante moitos anos non se fixeron series en Euskal Herria, e desde que a industria das series cambiou tanto, case ningunha. Din os responsables de ETB que é demasiado caro, que non hai público… De onde se pode sacar ese nó?

Pode ser unha vía para facer coproducións. É unha traba que se faga en castelán cando é así, pero non ten por que facelo. Habería que buscar vías para facer coproducións en eúscaro, que sei eu, intervindo tamén as comunidades da diáspora ou con fórmulas similares. O cambio chega a toda velocidade e temos que espabilar.

Algúns din que hai falta de ideas.

Non o creo. Si hai ideas, o que falta é o valor, a valentía para asumir ese risco. Parece que non hai diñeiro para iso, pero estou seguro de que hai ideas. O que falta é crer neles. Cando as series están no maior repunte da historia, non dispomos de series para ofrecelas. É sintomático, as cadeas xeneralistas en xeral perderon unha chea de espectadores, cada un ve ao seu ritmo os contidos a través destas plataformas, e hai que adaptarse a iso. A min paréceme que ETB non estivo moi niso.

O exemplo do cine é claro.

Si, pero a axuda sempre chegou tarde. As organizacións normalmente van detrás dun paso. Xorden proxectos, avanzan, e cando as institucións ven que salguen ben deciden apoiar. Pero debería ser ao revés. Hai que potenciar as ideas, aínda que non sempre saian ben. Hai que empuxar no momento de tentalo, despois é fácil. O éxito dos proxectos de baixo orzamento demostra que hai competencia, hai interese. Mesmo coas series, si fas un esforzo especial…

Que consecuencias ten esa falta de series en eúscaro?

Antes había referentes e agora desapareceron, que a crise é a outra. Si ETB1 creouse cun obxectivo, non o conseguiu de ningunha maneira. Os mozos de hoxe en día, na ficción, non teñen referentes en eúscaro. Teñen á súa disposición a todo o mundo, en castelán, en inglés, e é difícil competir con el. Pero non tentalo é unha vergoña. Ademais, antes, si non se producía aquí, polo menos duplicábase. Agora, imaxínache, tampouco.