O desastre xeral causado polo ser humano, destruíndo á sociedade e a todo a súa contorna, permítenos ver como nos achegamos cada día. Algúns amigos recomendaron recentemente Comment tout peut s’effondrer. Petit manuel de collapsologie à l’usage deas générations présentes / Como se pode explotar todo. No libro “Manual de Colapsología dirixido ás xeracións do presente” (Seuil, París, 2015), Pablo Servigne e Raphaël Stevens demostran que a catástrofe pode prevalecer en todos os ámbitos. Mirade a brutalidade das relacións humanas, as infamias dos gobernos, as continuas guerras, a repartición inigualable das riquezas, os indiscriminados ataques ao medio ambiente... Como crer que nun futuro próximo o ser humano desenvolverase, renunciando a tolemias construídas ao longo de tantos séculos? Como crer, en liña co que recentemente dixo Amets Arzallus en Euskal Irratia, que as “cousas simples” cotiás poden transformar por completo todo o sistema corrupto? O máis claro é que xa axustamos o fin de nós mesmos.

Con todo, para facer fronte ao medo e a frustración que este enfoque pode xerar, son necesarias varias actividades populares organizadas nas últimas semanas: Acampada das Pequenas Revolucións de Zubieta, Alternativa de Baiona, proximamente Euskaraldia... Miles de persoas mostraron –e demostran– o seu desexo de vivir de forma comprometida, pondo en marcha novas iniciativas en nome da supervivencia, en todos os ámbitos: educación, enerxía, dereitos da muller, economía, medio ambiente, acollida das persoas migrantes, defensa do eúscaro... Mergullarnos nestes movementos adoita ser un corazonamiento: loitando pola xustiza e a vida, xa non sentimos vítimas desvirtuadas dun sistema tolo, senón heroes cotiáns.

Pero que nos impulsa a este compromiso? Optimismos crave, crenzas que as utopías poden verificarse algunha vez, ou o azar, que o escritor francés Jean-Jacques Rousseau chamaba “instinto de permanencia” –o desexo de vivir dos seres vivos, pase o que pase–, o optimismo forzado arraigado nas tebras do pesimismo? A Jean-Jacques Rousseau non me gusta moito, pero creo que tiña razón, e os vascos polo menos así o facemos.

Nas recentes Puertas do Val de Aldude tiven a oportunidade de facer as mesmas reflexións: que impulsa aos urepelíes, aldulares e banqueses a mostrar ao mundo da maneira máis apaixonada que vive o val e que os habitantes locais queren vivilo, sabendo que a súa vida está baseada na loita constante coa administración, coa natureza? Os vales de Aldude mostraron aos seus visitantes durante catro días unha forza extraordinaria, que cegou momentaneamente aos habitantes de Aldude, indecisos, asustados e desesperados.

A miúdo ouviuse que os vascos somos esquizofrénicos, tanto entre nós como para os castellanohablantes, porque sempre xogamos entre dous ou tres posturas culturais, sen poder consolidalas. Pero tamén o temos da bipolaridad: da máis terrible desesperación desapiadada pola crueza da realidade, podemos saltar á maior euforia, por mor dese forzado optimismo. A Korrika vai acabar co crisol que nos crearon Alternatiba e Euskaraldia. Na novela A señora Girgileri, que este ano obtivo o premio Gazteluma, Maialen Heguy-Lucu fai referencia á bipolaridad, sobre todo aos tabús que a rodean na sociedade vasca. É porque todos volvémonos bipolares en parte?