A Xabier Gantzarain lémoslle e escoitado recentemente sobre o ensaio Zuloa: “Hai arte francesa, arte española, arte alemá… pero non hai arte vasca. Por que? Porque nós non temos Estado. E como non temos Estado, tampouco temos cultura. Porque hoxe non se pode dicir que a cultura vasca sexa pensada, creada e realizada en eúscaro sen alterar aos vascos. A cultura vasca é tamén a que se pensa, créase e practícase en francés”, argumentan. O que non ten Estado, porque non ten arte, porque non ten cultura. Nós non temos Estado pero si podemos ter visión de Estado para todo o País Vasco e visión de País a pobo.

Nos últimos dez anos repetimos en numerosos encontros e artigos escritos propostas como “Pacto nacional, pacto de Estado, pacto político, acordo social, autodeterminación da cultura”. Sen esperar a que a estrutura se consiga, podemos ter unha visión de Estado: juntémonos para propor, debater, acordar e levar a cabo que é estratéxico para a nosa cultura por parte dos axentes de todo o País Vasco que conformamos o ecosistema cultural. Entremos, ás veces en auzolan, ás veces colaborando, sempre en sinerxía. Tomemos medidas urxentes porque as alarmas levan anos acendidas. Un dos obstáculos insuperables para a normalización da cultura vasca é que o pobo do eúscaro estea dividido en tres administracións, para a supervivencia é imprescindible articular a cultura de Lapurdi, Nafarroa Beherea, Zuberoa, Nafarroa Garaia e a CAV. Iso é ter unha visión de Estado, crer que o que se fixo en Luhuso inflúe en Oyón. Empecemos a visión de País desde o máis pequeno até as cidades. Poñamos en marcha Kulturbilgune en todos os pobos, xuntemos de pobo en pobo a todos os axentes locais que conformamos o ecosistema da cultura popular. Temos exemplos que están a dar moi bos resultados. Cales son as necesidades da nosa cultura hoxe en día?”, pregúntome. Crear afeccionados. Non da nada, senón do que lle pertence. O noso problema é traer aos vascos á súa cultura. A cultura vasca necesita afeccionados, amateurs e profesionais que sexan creativos. Afeccionados á organización: que se dedican a iniciativas populares ou institucións públicas. Profesionais que vivirán na industria da cultura, afeccionados ao xornalismo cultural, que garantan a transmisión. Pola contra, nunca teremos un sistema cultural san, de non ser así a precariedade converter nun mal crónico e incurable.