Como todos os anos tivemos a Diada e como nos últimos dez anos, un millón de persoas reuníronse na Diagonal de Barcelona coa lema “Fagamos a república catalá”. Non houbo tempo para o aburrimento e a calma, nos últimos doce meses, pero, cando se pregunta por este bulebule dos acontecementos, o que máis destaca é a falta de rumbo e de estratexia. Desa opinión é Maika Pintou, ama de casa de 50 anos do barrio de Raval de Barcelona. Esta muller, que sempre foi votante do PSC, foise achegando a ERC a medida que avanzaba o proceso. O día do referendo correspondeulle a responsabilidade secreta de recoller as papeletas, e o CDR, en virtude da convocatoria de ocupación das escolas para garantir os colexios, participou na ocupación da escola Collaso i Gil de Raval.

Pasado o referendo, deuse conta enseguida de que “os membros do goberno estaban a facer moitas palabras, pero poucas accións, e o único que buscaban era salvarse a si mesmos”. Ante esta situación, comezou a acudir ás asembleas do CDR do seu barrio. Non fallou a ningún deles, a pesar de que a falta de rumbo nos últimos meses fixo que a participación se fose reducindo continuamente. O 1 de outubro varios axentes chamaron á reocupación das escolas para celebrar o ano pasado, pero Pintou insiste en que “ocupamos as escolas e fixemos e gañamos un referendo. No canto de escolas, quizais deberiamos ocupar a Generalitat para facer realidade a República”. Así mesmo, denunciou que “ANC e Òmnium están a desbaratar todas as iniciativas arriscadas, porque non queren perder a hexemonía sobre o movemento e limítanse a convocar manifestacións xigantes”. Ante esta estratexia pregunta: “Dirasme para que serve ser capaz de mobilizar a un millón de persoas se te limitas a unha onda na Diagonal”. Tras perder toda confianza nas autoridades, subliñou que "o pobo manda e o goberno ten que obedecer ao pobo".

O mesmo que Iñaki García, vasco de Barcelona desde hai tempo, cre que é o mesmo. García é responsable do histórico encontro libertario denominado O local de Barcelona e o 1 de outubro votou en branco. Preguntado polos ensinos daqueles días, subliñou que non se pode crer na clase política e que a xente “respectable” sempre tentará dirixir o proceso polo camiño “bo”, pero os días 1 e 3 de outubro a xente aprendeu que si tivese capacidade de decisión era posible enfrontarse ao Estado e exercer a vontade popular. E que imos ter outra oportunidade similar. Cando? García está convencido de que o pobo volverá levantarse cando cheguen as penas dos presos políticos. Sente gran desilusión na xente e ten que ir superando as contradicións constantemente, pero parécelle que todo está aberto e que pode volver producirse un desbordamento como o de outubro. E para iso, a folga xeral será unha ferramenta fundamental.

Preguntamos a Ermengol Gassiot, secretario xeral do sindicato CXT, sobre esta ferramenta dos traballadores. CXT foi un dos sindicatos máis combativos convocados á gran folga xeral do 3 de outubro (xunto a IAC, I-CSC, COS e CNT). “A pesar de que as organizacións procesistas, CCOO, UXT, a Generalitat e algunhas organizacións patronais empeñáronse en darlle o carácter de parón popular, a folga tivo un éxito tremendo: o 85% dos asalariados declarouse en folga segundo o INE, é dicir, 1,2 millóns de traballadores, nos números da CEOE”. Hai tempo que moitos falan da necesidade dunha nova folga xeral. Neste sentido, Gassiot sinala que é certo que a ANC mencionou recentemente a súa intención de facer unha nova parada popular, pero “preséntano como unha acción conxunta entre a patronal e os sindicatos que nos explota a diario”. Así as cousas, ve moi difícil que se sumen a unha folga dese tipo. Ademais, “as folgas non son un fetiche, senón un medio para conseguir algo, e neste caso non está claro cal é o obxectivo”. E agora que? Di que no outono do ano pasado púidose asumir o control do Estado, pero que vendo que estaban a perder o control sobre o pobo, a Generalitat decidiu pór freo de man. Doutra banda, “todo parece indicar que as forzas procesistas e unionistas están a negociar a reconducción da situación e están a reconstruír o interclasismo que o pasado 3 de outubro quedou esnaquizado co pretexto de construír unha república imaxinaria”. Gassiot ve que polo momento se está perdendo a oportunidade de superar ao Estado e aos poderes económicos.

O paquistaní catalán Javed Ilyas Qureshi, que vive en Santa Coloma de Gramenet desde fai 25 anos, é o presidente da Asociación de Traballadores Paquistanís de Cataluña. “En Cataluña falamos catalán e non hai seres humanos que sexan ilegais” pódese ler nas paredes da asociación. Qureshi denuncia que “os paquistanís e o resto dos inmigrantes sofren marxinación en todos os ámbitos: educación, traballo, saúde e medios de comunicación, o que lles afasta da política local”. O 1 de outubro acudiu a votar vestido coma se fose unha voda, coa súa muller e os seus fillos, pero el é un poucos paquistanís a favor da independencia, xa que o 90% está en contra. Denunciou que moitas veces se pon o foco nos temas lingüísticos e que aos inmigrantes resúltanlles algo estraños e, por tanto, están a ter unha participación marxinal no proceso. Insistiu na necesidade de buscar unha maneira de facerlles sentir que o proceso tamén funciona, pero diferenciados de cuestións identitarias.

Outro veciño, chamado Llum, di o mesmo. Do mesmo xeito que Pintou, esta muller xubilada que se considera “cidadá do mundo” deu o salto do PSC á independencia. Foi votar na escola o 1 de outubro, cando viviu a violencia en directo. E “a pesar de que a Puigdemont e a esa xente de dereitas non me gusta nada”, como consecuencia da actuación do Estado “moitas persoas que até hai pouco non estaban a favor da independencia volvéronse independentistas”. É inaceptable que a xente estea no cárcere e no exilio por exercer os seus dereitos políticos.

Outro eixo moi importante desta fase do proceso é a represión e a violencia dos grupos violentos como instrumento para intimidar á xente, para frustrar a vontade do pobo e para chantajear politicamente. Nos últimos meses fóronse enchendo de bucles amarelos os peitos e as paredes de Cataluña para denunciar a dispersión de medio goberno no cárcere e da outra metade en Europa e, aburados polas partes que pretenden esconderse desta situación, creáronse os comandos violentos denominados Grupos de Protección do Territorio (CAT) para garantir a “neutralidade” das rúas e limpalas con liberdade de expresión. Tanto estes grupos como os grupos ultradereitistas e neofascistas que salguen cada certo tempo á manifestación polas rúas de Barcelona provocaron centos de ataques, amparados por unha impunidade absoluta. Cando chegan os xuízos, tentan quentar o ambiente para xustificar as acusacións de rebelión que non teñen fundamento. E na resposta a isto non coinciden todos os axentes. O pasado 16 de setembro, estes grupos españois organizaron unha manifestación en contra do catalán en Cataluña. Algúns propuñan darlle as costas, pero os organizadores da acampada no Plaça Sant Jaume e os CDR chamaron a unha concentración para que non lles deixase entrar na praza e conseguírono.

Laia Altarriba, directora do xornal de nova creación Xornada, describiu os seguintes nunha columna dos últimos días: “A clave está en buscar a forza e o momento para que entre todos poidamos exercer de novo o dereito á autodeterminación, e nesta ocasión non retroceder. O outono será fundamental”. Veremos, pois, o que nos depara o outono. Que vai facer o Parlament cos deputados suspendidos polo xuíz Llarena, entre eles o presidente Puigdemont? Ceder ou plantarse? Por onde vai ir o xuízo contra os presos políticos? Van facer defensa política ou xurídica? Que camiño tomarán os partidos do goberno? O pacto fiscal e o referendo pactado? Que estratexia debuxarán ANC e Òmnium? Seguirán vinculados ao PDeCAT e a ERC? Que farán CDR e sindicatos? Serán capaces uns e outros de desvincular o proceso da materia contra a represión e levalo ao terreo dos dereitos políticos? E, a pregunta máis importante: que vai facer o pobo, é dicir, a xente da rúa que hai un ano defendeu e apoiou co seu corpo o exercicio do dereito de autodeterminación?

Todos os entrevistados subliñaron que o poeta valenciano Vincent Andrés Estellés, “Algún día non poderemos máis e entón poderemos facelo todo”, volverá e nesta ocasión non poderá ser entregado aos dirixentes políticos que secuestraron e frustraron a vontade popular. Nos feitos do ano pasado, a xente viviu por primeira vez que era capaz, con capacidade, enfrontándose aos aparellos de Estado e ás elites político-económicas, de lexitimar antes da legalidade. E esa vivencia non se esquece inmediatamente.