O lector de ARGIA, Ugo Bardi (Florencia, 1952), poderá lembrar “Peak Civilisation: Que pode afundirnos como o Imperio Romano?”, aquel LARRUN 2015. Bardi, profesor de química na Universidade de Florencia, é experto en dinámica de sistemas, ciencia do clima e enerxías renovables. No seu último libro, The Seneca Cliff [O abismo de Séneca], describe como os imperios, como tardan anos en crecer e fortalecerse, afúndense en moi pouco tempo.

Bardi acaba de escribir no seu blog The Cassandra’s legacy’ [Testamento de Kasandra] sobre o gran cambio que realizou Italia tras as últimas eleccións: “Trump leva Italia dun golpe rápido: Auxe de Matteo Salvini e da dereita italiana“. A pesar da vitoria das Illinias do 5 nas eleccións presidenciais italianas, o ministro do Interior Salvini e a súa Liga da ultradereita dominan hoxe Italia.

Salvini, que revolucionou a política italiana, conseguiu o éxito, copiando a Donald Trump, pondo cara aos culpables das desgrazas da poboación: inmigrantes, estranxeiros e xitanos, aínda que estes só representen o 2% da poboación italiana. Do mesmo xeito que Trump, Salvini demostrou que canto máis violento, desanimado e racista fálase, máis quere ao público.

“Ten que haber algunha razón –di Bardi preocupado- para que o racismo e o odio en Italia estalen así. Seguramente ten que ver a reintroducción dos estados nacionais nos xogos de poder do mundo e a decadencia do imperio norteamericano”.

II. Despois da Guerra Mundial, Europa Occidental aceptou ser axente do Imperio dos Estados Unidos, baixo o seu control, sen un exército propio europeo, nin unha moeda nin unha estrutura política propia, renunciando a ser un auténtico imperio que ía competir con Estados Unidos. Pero despois de medio século funcionando con eficacia, a Unión Europea está hoxe debilitada pola crise económica e non se sabe si vai superar a perda de Gran Bretaña.

Agora estanse reafirmando os estados vellos, non só en Europa. En Estados Unidos, Donald Trump asumiu o obxectivo de volver facer do Imperio que son os Estados Unidos un estado de nación. “E isto cambia moitas cousas, non todas para o ben”.

O certo é que –sempre segundo Bardi– os imperios non son racistas e non se dedican á limpeza étnica. Non lles convén, porque os imperios dominan en si mesmos elementos moi heteroxéneos, que deben ser controlados pola forza, é dicir, por un exército forte. Por iso os imperios son tan caros, porque teñen que ter un aparello militar grande e un cario.

As causas máis frecuentes do colapso imperial son os excesos de gasto militar. Á Roma antiga sucedeulle o mesmo que á Unión Soviética. Iso é o que lles pasa agora á EE.UU.: non poderán sobrevivir moito tempo se a enerxía e os recursos económicos que fixeron forte non lle chegan.

Pola contra, os Estados Nacionais son seres relativamente homoxéneos en lingua e etnia respecto dos imperios, con menos posibilidades de fragmentarlos en porcións máis pequenas. En canto á forza militar, poden bastar cunha milicia capaz de afogar ou destruír minorías étnicas ou ideolóxicas, por iso son máis baratos e resistentes que os imperios.

Non é fácil facer entender á cidadanía que na base da crise económica actual están o esgotamento dos recursos e os custos do cambio do ecosistema. É inútil chamar populista ou racista a Salvini ou Trump: co seu método conseguen excelentes resultados e non tardarán en ver a máis líderes seguir o seu camiño, achegando a Europa ás limpezas étnicas e á guerra.

Despois de 2.000 anos, Trajano e Hadriano

En vésperas das últimas eleccións de Estados Unidos, na análise “Que emperador sería Donald Trump?” publicado en novembro de 2016, Bardi tentou comparar a Hillary Clinton e Donald Trump cos emperadores do imperio romano. Nos séculos I e II o Imperio romano sufría hoxe moitos dos problemas que teñen os Estados Unidos: recursos cada vez máis escasos, custos excesivos, exércitos demasiado estendidos, etc. Os emperadores enfrontábanse a este dilema, ou ben seguían nunha actitude agresiva para ampliar aínda máis o Imperio, ou restrinxían e defendían o dominio que até entón lograra o Imperio?

A maior parte dos emperadores mostrouse prudente, esforzándose con todo esmero por establecer novas conquistas. Pero algúns eran ambiciosos. Trajano (53 -117) iniciou unha difícil campaña militar para controlar as minas de ouro de Dacia. Logrou o éxito militar, pero a cambio destruíu as finanzas do Imperio.

Tras a chegada de Adriano (76 -138), cortou o expansionismo, abandonou as zonas de difícil defensa e comezou a asinar tratados de paz con antigos inimigos de Roma. O nome de Adriano leva o de Hadriano, unha muralla construída polos romanos na Gran Bretaña para protexerse dos ataques dos pobos do norte. A Adriano deulle fama de sabio, pero a estratexia de construír muros axudou a longo prazo a levar o imperio á quebra.

Na análise de Bardi, Hillary Clinton podería parecerse ao emperador Trajano, quen iniciou un difícil esforzo militar para estender o Imperio, que acabaría por resultar prexudicial para o Imperio. A Trump, en cambio, tomáballe trázaa de Hadriano, herdado de Trajano, quen se lanzou precisamente na dirección contraria: deter todas as guerras de expansión territorial e fortificar o Imperio dentro das súas fronteiras.

Desde entón, Trump toma as rendas e corrobora a súa análise a Bardi: Trump está a xogar como fixo Hadriano fai 2.000 anos, aínda que a comparación vai axitar a máis dun admirador de Marguerite Yourcenar. Ademais de non meterse nas novas guerras, Trump está a tentar sacar a Estados Unidos dun sistema económico globalizado. Trump quere desmantelar o gran plan dos neoconservadores dos anos 90 para converter Estados Unidos no único imperio do mundo tras o afundimento da Unión Soviética.

O plan da xente de Neocon foi perfecto... ata que se meteu no barro: era demasiado caro. Tras os trajanos desde Bush até Obama, é a quenda do Hadriano-Trump. “Todos os imperios pasan polo mesmo ciclo de crecemento e decadencia: esta é a lei máis dura do abismo Seneka. O mesmo Adriano, home tan sabio, non puido salvar o Imperio romano. Como máximo, conseguiu mantela viva un pouco máis de tempo”.