O verán dificulta a coordinación de axendas. Que é de vacacións, que son festas do pobo… Sempre hai algo. Con todo, por fin, conseguimos unha cita cun martes cálido e nubrado. Xuntámonos nun coche e alí fomos os dous, fotógrafo e xornalista, ao barrio de Amute de Hondarribia. Aparcamos de fronte. Aí está, ante os nosos ollos, o Psilocybene. Tamén chama a atención desde o exterior: a cor negra das paredes, o branco das xanelas redondeadas e o rosa de neón ‘P’ que colocaron recentemente na entrada. A que foi escola a principios do século XX, convertida no centro de referencia dos amantes da música do Bidasoa.

Cando cruzamos a porta principal espéranos Ortzi Alonso. Toca a batería no grupo Marmoka. Aínda que non foi un dos seus creadores, coñeceu de cerca os primeiros anos de Psilocybe. Fundouse en 1993 como asociación de bandas de rock de Hondarribia. Si sabían buscalo, chamáronlle en honra á mongia que se pode atopar en Jaizkibel. Alonso coñeceu á asociación que, ademais de loitar polos locais de ensaio, organizaba concertos no gaztetxe de Saindua. “Fixeime nos que tocaban a batería nos concertos, e aí entráronme as ganas de ser como eles”. En 1997 constituíuse definitivamente como membro da asociación: reuniuse o grupo de amigos e dirixíronse aos membros de máis idade para preguntar si podían utilizar os locais. A resposta foi afirmativa. Deixáronlles as chaves e alí fixeron o primeiro ensaio.

Parede chea grupo

Alonso sacounos unha cervexa e con ela na man levounos aos locais de ensaio que Psilocyb xestionou desde hai vinte e cinco anos. Na actualidade contan con tres aulas equipadas con todo o material necesario. En total son dezaoito grupos, distribuídos en quendas. As tres habitacións están unidas por un corredor. Nos seus muros brancos están escritos os nomes de todos os grupos que tiveron a casa Psilocybe, grazas ao traballo realizado polo artista Judas Arrieta. Algúns xa están en marcha: Marmoka, Velozet, The Arritmic’s, Elektropatxaranga, Sacco, Deskode… Con todo, outros moitos nomes lembran un pasado que non esquecerán quen viviron aqueles tempos: Pinbol, Sorotan Bele, Lif, Blood Seekers, Beti Mugan, Dut… Esta última é a que máis excitou a Alonso entre todos os que pisaron Psilocybe. “A terra tremía e as paredes tamén. Si estiveches no local contiguo, non podías ensaiar con eles”.

O cantante do grupo Velozet, Mikel Tife, chegou ao pobo mirando aos nomes que se teñen na parede. Trátase dun mozo duns anos, que entrou máis tarde en Psilocybe, onde casou con Alonso. Os seus curmáns tocaban no grupo Lif, e a alegría de ver o ben que llo pasaban espertou o seu desexo de ser un grupo de música. “Estiven aquí por primeira vez nun ensaio de Life, e recordo que ese día tomei a miña primeira cervexa”. En 2002 fundou o grupo OCT cuns amigos e foi entón cando se fixo membro da asociación. Alonso e el lembran esta época cun punto de nostalxia: compraban a bebida e ían ver os ensaios doutro grupo; ou se ían aos locais sen ter o ensaio para unirse a calquera outra persoa e crear música. Alonso di que agora son máis raros. “É unha pena: agora todos somos máis individualistas en xeral. Pero non só aquí, senón tamén na sociedade. Saudamos cada vez menos ao veciño”.

Fito 2008: aposta grande

Deixamos atrás os locais de ensaio e volvemos alén do edificio. Alí están o bar, a oficina, o estudo e unha sala de cor rosa con capacidade para 200 persoas. Non é demasiado pequeno nin demasiado grande. “Moderado”, di Tife, o suficientemente grande como para organizar un concerto multitudinario e o suficientemente pequeno como para sentirse ao público a flor de pel. Cunha cadeira en cada un, sentámonos a mirar outra época que supuxo un fito para a asociación. En 1999 perderon o permiso para organizar concertos no gaztetxe Saindua, e durante varios anos, en Hondarribia non houbo espazo para organizar concertos. Á vista do anterior, e tendo en conta de que o resto do edificio das salas de ensaio quedou buxán, a asociación decidiu propor ao Concello a instalación. De aí xurdiu o proxecto que deixou todo o edificio en mans da asociación, e entón empezaron a dar forma ao que hoxe en día é Psilocybenea.

O edificio, que se conserva na actualidade, foi inaugurado en 2008. Desde entón pasaron pola sala Psilocybenea multitude de grupos locais e internacionais. O que máis lembra Alonso é o concerto que ofreceron os estadounidenses Helmet na Praza da Música. A Tifé, pola súa banda, lémbralle a que lle ofreceu o home de orquestra Bob Log III. Para varios socios, a sala foi unha praza para aprender a facer o traballo de técnico, e o estudo de gravación tamén foi espremido. Por exemplo, Luz de Putas, a anterior banda de Tifer, gravou alí un dos seus discos.

Pero as novas oportunidades uníronse ás novas inquietudes da asociación, que cambiaron radicalmente a forma de organizarse. “A xestión dos locais de ensaio é fácil, pero a barra, a sala, o estudo… é moito máis traballo”. Repartíronse responsabilidades, formáronse grupos de traballo, e así se manteñen dez anos despois. Cada grupo de música paga unha cota de 120 euros ao ano, o que lles permite facer fronte aos gastos máis básicos. Tamén hai socios que non teñen grupo, pero si socios, porque queren seguir apoiando o proxecto.

Necesidade da substitución

Seguimos a conversación sen movernos da sala. Sen preguntárnolo menciónannos: A substitución é un tema que se repite moito entre os veteranos de Psilocybe. Ou, dito doutra maneira, falta de substitución. Moita xente pasou por alí, e tife confesou que si se prolonga durante moitos anos, é un traballo que pode queimar. Con todo, cre que é cíclico. “Agora, con motivo do vixésimo quinto aniversario, por exemplo, estamos renovados e con ganas, e uníronllenos novos grupos”. Dáse conta de que o público cada vez é máis vello, pero atribúello ao tipo de música que se programa. Psilocybe naceu como unha asociación de bandas de rock, pero ao longo destes vinte e cinco anos pasaron por alí grupos de música de todo tipo. Di que debería seguir séndoo no futuro: “Si entrase xente á que lle guste a música trap, poderían programar a súa propia música, pero eu, si quixese, non podería. Non coñezo aos grupos”.

Alonso non está completamente de acordo. Cre que o rock en si mesmo pode ser o suficientemente diverso, e que a propia sala ten un carácter propio moi vinculado a este tipo de música, que se mantén, salvo excepcións. No entanto, quere abrir aínda máis a asociación, xa que necesitan “nova enerxía” para que o proxecto siga avanzando. Aínda que non o coñece ben, parécelle exemplar o proceso que se está levando a cabo para iso na Astra de Gernika.

Concertos e cervexa para celebrar

A pesar de que todo o ano é especial, o mes de agosto foi elixido para a celebración do aniversario. Como era de esperar, os concertos serán os grandes protagonistas da xornada. Iso si, non acudirán á cita de Psilocybenea, xa que queren sacar á rúa o traballo da asociación, senón a diferentes puntos de Hondarribia. Alonso e Tife, ambos os conxuntos tocarán co seu equipo o 25 de agosto, día grande no que se disputará a gran final. Marmoka e Velozet actuarán na praza Gernikako Arbola xunto a Capsula, Belako e Disco Bambino. Tamén elaboraron a súa propia cervexa para conmemorar o aniversario, en colaboración co produtor Bidassoa Basque Brewery. Será presentado a finais de xullo, e a partir de entón, ademais da mongia e a sociedade, Psilocybe sumarase tamén á cervexa.

Unha vez finalizada o faladoiro, agora é a quenda das fotos. Por máis fácil que pousar, seguiron ensinando o sitio e leváronnos á sala circular que é o backstage e a radio. As paredes que coñeceron decenas de grupos e outras tantas anécdotas están repletas de carteis cos concertos programados en Psilocybe, e unha cor rosa rechamante. Non habería espazo para máis, se non fose porque as deste último ano puxéronse no teito. Aí si que hai sitio. Por un período mínimo de 25 anos.