A charla de Petra Elser foi colgada en Youtube pola asociación organizadora da iniciativa Euskara Ari Du de Hernani. Trouxemos aquí un resumo da conferencia.

Un espazo común, é dicir, un espazo no que todos nos unimos

Falarei de tres ámbitos: o ámbito común, o dos vascos e o dos inmigrantes. Empecemos polo primeiro. Direi tres cousas a modo de punto de partida. Un: Pódese cambiar aínda que teña 60 anos ou 80 anos. Podemos cambiar toda a vida. Dous: A sociedade tamén pode cambiar. Tres: Temos que pensar en como construír unha comunidade euskaldun. Temos que facer unha representación da sociedade que queremos. Como queremos estar dentro de cinco anos? Que a comunidade vasca non sexa unha pequena comunidade dentro da sociedade rodeada dunha gran comunidade en castelán.

O ámbito dos vascos

Temos que ter en conta as seguintes características en relación co ámbito dos vascos.

• Dise que é unha comunidade pecha, pechouse para protexer a súa, é habitual utilizar “nós” e “eles”. No meu traballo ouzo moito: eles xúntanse moito, eles levan pano, eles sempre van á mesquita... A xente fala desde o medo e desde a estrañeza, desde a distancia.Aínda que os “inmigrantes” e os “autóctonos” conviven na mesma rúa, colocámolos no centro de “nós” e na periferia.

• Os estranxeiros son aplaudidos por falar en eúscaro: “Mohamed, nacido en Casabranca, fala euskera moi ben”. Non diriamos: “A pesar de nacer en Casabranca, Mohamed fai ben en castelán”, non? É normal que se faga en castelán, non en eúscaro. Tratámolo como un idioma especial.

• Os fillos aprenderán. E os seus pais? Vivirán entre 40 e 60 ou máis anos e eles non aprenderán? Non ten lóxica. Por exemplo, as mulleres suramericanas veñen deixando aos seus fillos no país de orixe, pero poida que durante dez anos traballen aquí.Non van aprender eúscaro?

• A aprendizaxe do idioma cédese á academia, aos euskaltegis. Aprenderás noutro lugar que na rúa e logo cando veñas a min falaremos en eúscaro. A sociedade non se fai responsable do proceso de aprendizaxe, axuda a falar en eúscaro, fala amodo... Non, os expertos ensinaranlle o idioma.

Zona de inmigrantes

Referímonos aos nados nos anos 1960-1970, así como aos que veñen na actualidade. Farei unha observación. Veñen con moito peso psicolóxico, veñen do estranxeiro, asustados, angustiados, con moitas necesidades... Neste sentido, este campo non se pode equiparar co dos euskaldunes. Devandito isto, hai que subliñar que quen fala en castelán con quen quere vivir en euskera renuncia aos dereitos lingüísticos do outro, sexa empregado da administración, médico ou o que lle preguntou a hora na rúa. Poida que o recentemente chegado non saiba que aquí se falan dúas linguas, pero unha vez que se sabe iso, pódense dar moitas razóns para non falar en eúscaro. Con todo, os dereitos lingüísticos están a ser negados.

Algúns teñen un discurso a favor do eúscaro durante toda a súa vida, sen cambiar nada. A xente sabe o que é politicamente correcto e di: “Gustaríame saber!”, “Que pena, non sei!”. Tamén hai outros: “non me interesa o eúscaro”, “fálame en castelán”...

“Os de aquí non aprenden”. Ese discurso téñeno tanto os inmigrantes como os demais. Se isto é certo, a pregunta é: Quen é de aquí? Si reunimos a 100 senegaleses que saben euskera e facemos xornadas sobre as condicións dos vendedores de rúa, quen é de aquí? Viñeron de Senegal e falan en eúscaro.

E para terminar con esta sección, creo que os vascos e as vascas de fóra temos responsabilidade.As persoas que teñen un determinado nivel de eúscaro, as que eu coñezo, son as parellas dos vascos. Estas parellas poden xogar un papel moi importante para situarse no que chamamos un espazo común.

O Islam tamén é en euskera

E agora como imos facer os cambios para que os uns e os outros nos unamos no espazo común? Ambos teremos que facer o esforzo, si non se manterá o discurso “gu-hura”. Por exemplo, algúns fixeron o esforzo, foron ao euskaltegi e aprenderon euskera. Os paquistanís ou marroquís falan en eúscaro no polideportivo ou na rúa, pero os seus amigos non cambiaron, mantense “ti aí e eu aquí”. O presidente da mesquita de Tolosa díxome que cría que aprendendo eúscaro abriríanselle as portas, pero que non lle ocorreu así.

Por tanto, cales son as miñas propostas para superar o discurso “gu-hura”? Paréceme moi importante abrir un espazo semi-público-privado. Falo de comidas e ceas, de saídas ao monte, de reunións e excursións dos pais da escola, de festas do barrio. Teriamos que facer un esforzo para convidar a este tipo de espazos aos que veñan doutros países. Non me refiro aos actos dun día, é dicir, a que os africanos do barrio tocan o tambor nas festas. Poida que estes africanos teñan que asistir ás reunións para organizar as festas do barrio e asistir á cea da reunión.

É importante visibilizar aos estranxeiros, especialmente aos estranxeiros vascos. Que non falen de eúscaro nin de migracións, que falen doutras cousas. O vasco ten que entender que o islam tamén está en eúscaro, e si o inmigrante ve que unha das súas zonas está en eúscaro, será máis fácil imaxinar a zona común na que todos falaremos en eúscaro. Non pensará: “Eses son vascos e no noso ámbito volvemos falar en castelán”.

Temos que facer visible o valor do nivel lingüístico. Hai que pór en valor que o servidor ou o coidador da persoa maior saiba dicir catro cousas en eúscaro. Algúns están a aprender eúscaro na rúa sen ir ao euskaltegi e iso é un logro tremendo.

Aprendín en Cataluña que os pobos de Europa nunca máis serán brancos, serán de todas as cores e procedencias. Cada un traerá o seu idioma e usarao en casa. Trátase de que a lingua que nos vai a unir a todos sexa o eúscaro.