En Pamplona, parado nun semáforo. En fronte, a Villavesa. Detrás del, un anuncio xigantesco: Unha botella de Zoco Patxaran cun lema: “O que nos une” (O que de verdade nos une). Quedei pensativo, coa vaga e inextricable sospeita de que lera aquela frase noutra parte. Ah, si! Vello lema de Euskaltel: “O que nos une”. Con todo, o patxaran navarro engadiu “de verdade”. Supoño que terá o seu significado, que quizá o de Euskaltel non fose fiable ou...

Algúns lazos comezaron a virar na miña cabeza. Parece que Patxaran únenos aos navarros, Euskaltel únenos a todos os vascos, ou ás comunidades? Como esquecer aquela marea laranxa que nos representaba no Tour de Francia, tan afeccionada ao deporte, tan amable e transversal –é dicir, entre clases, apolítica, natural...-?

Os navarros sabemos moi ben de onde vén o pacharán Zoco: Fundado por Ambrosio Velasco (fillo dos señores de Viana), representante da Deputación franquista e requeté da Guerra Civil, converteuse en sinónimo do pacharán Zoco: “Non digas Zoco, di patxaran!”.

Os vascos, especialmente os da comunidade, deberiamos saber de onde vén Euskaltel. En 1996, o pacto entre Ibarretxe e Mayor Oreja dá a Aznar a súa primeira investidura. Entre os contidos, a autorización do Estado para a creación de Euskaltel. A cambio, o PNV permitiu ese primeiro mandato negro do pp. Euskaltel nace como unha empresa pública de telecomunicacións, baixo o control do Goberno Vasco e das caixas de aforro aínda públicas, e convértese no símbolo vasco máis brillante, no olimpo de Tourmalet e das empresas tecnolóxicas. Os vascos, ouza, temos unha empresa da que estamos orgullosos!

Por suposto, as portas xiratorias comezaron a virar, comezando polos presidentes da empresa (Ardanza), para chegar ao pleno consello de administración: O dedo máxico do PNV. Pero como as vías do capitalismo son inimaxinables, a privatización aprobada polo Parlamento Vasco supuxo o despedimento dos traballadores e o fin do control público. Con todo, o símbolo vasco, “O que nos une”, seguiu vivo, e a dirección empezou a gañar beneficios, millóns –9,2 para Alberto García Erauzkin–.

Na actualidade, Euskaltel está en mans da familia March, que financiou a Guerra Civil a Franco, e dos voitres internacionais, e a súa sede está en risco de emigrar de Euskal Herria, do mesmo xeito que a familia Velasco vendeu o seu símbolo a Pernod.

A nosa fermosa marea laranxa seguiu o rastro do Zoco.

Símbolos de todos, beneficios para uns poucos.

O que realmente nos une?

Corralito a ambos os dous lados de Leitzaran.