Dis que es un rapsoda. Por que?

Considérome un rapsoda, antes que un poeta ou calquera outra cousa, porque levo moitos anos lendo os textos en voz alta, e para min é unha rapsodia, ler os textos de maneira que cheguen directamente á xente. Bebo da fonte dos trobadores: os trobadores saían á praza e atopaban a xente moi variada –non era un público literario– e facían chegar unha mensaxe de forma amena e con humor.

Hai unha diferenza entre escribir e ler en público: o corpo. Vostede pono aí, ao descuberto.

O filtro do corpo é moi importante para min, utilizo moito os xestos da cara e móvome moito. Paréceme que así chega a mensaxe dunha maneira moito máis potente. Tento dar corpo á palabra, convertela nun eco e facer chegar esa vibración á xente. Parece un pouco místico, pero cando estou a recitar presto moita atención á enerxía da xente, ás cousas que ocorren: trabálloas e incorpóroas. Ao recitar non estou a ler no baleiro, senón escoitando activamente.

E a voz?

Din que é un gran exercicio de aceptación escoitar e gustar a túa voz desde fóra. Din que canto máis culto faise a un mesmo, mellor aceptamos a nosa voz. Eu mesmo percorrín un camiño coa voz. Teño unha voz un pouco peculiar. Como teño este gran corpo, a xente pensa que vou ter unha voz terrible, profunda, pero non é así. Tamén xogo coa vitalidade. Recordo que a miña nai me mandou a comprar pan aos 12 anos. Son moi tímido e naquela época tiña unha voz aínda máis aguda. Pedín o pan con gran reticencia e algúns dos que estaban alí ríronse de min. Sentín ridículo, humillado, moi mal. Decidín non volver falar en público. Ata que un día pensei que si, que ía empezar a falar en público, como lía en casa en voz alta, e desde entón traballei a miña voz, quixen, fixen mimos… Creo que podo facer moitas cousas coa miña voz. É unha ferramenta que me serve para emocionar á xente, facerlle rir ou chorar, e hoxe en día é parte da miña autoestima.

Estás a presentar o teu segundo libro de poemas e así chamaches á xira de presentación: “Nai, mira que muller estraña!”. Asimilou vostede o que dixo de fóra?

Foi un camiño. Ao principio era a bollera do pobo, ou mellor dito, a tortilla do pobo. Fun facendo meus estes termos, porque é divertido e sérvenche de protección e mensaxe. Logo crecín e cheguei a iso do queer, e entón era queer, porque era máis guay e eu arránxome bastante ben coa queertura, como esencia ou como idea. Pero agora fíxenme vello, teño 44 anos e, mira, ser queer non me vén tan ben, xa non podo cortarme o pelo de calquera xeito [risas].

E para ti que é esa esencia queer?

Para min é queer a decisión persoal de facer e gozar o que queres na vida. Unha completa felicidade, tanto na forma como no contido, e que sexas por completo e no fondo ti mesmo todo o tempo, con todas as túas rarezas. Por iso, e tirando da pregunta anterior, agora que xa envellecín, son unha muller estraña: nin carne, nin peixe, nin todo o contrario; o masculino, o feminino, ou as dúas á vez. Hoxe é a etiqueta da estraña muller a que máis cerca sinto. Mañá, quen sabe.

A segunda serie de poemas é máis íntima que a anterior.

Escribín o primeiro libro hai sete anos, e como sempre digo, a vida está composta por un ciclo de sete anos. Neste sete anos sucedéronme moitas cousas potentes: caseime dúas veces e separeime dúas veces, a crise afectoume directamente, o banco quitoume a casa, quedeime sen traballo, na rúa, a xente tomoume… Todo iso afectou a este segundo libro. Pero o libro non deprímeche, eu sempre meto un chisco de humor, un contrapunto. Porque a vida tamén dá ese tipo de trazos, para navegar en emocións máis escuras.

Evocaches aos nosos antepasados en diferentes poemas.

Fixen un exercicio de homenaxe ao que recibín. De súpeto deixas de loitar con todo o que fuches e déronche, dásche conta de que estás a tomar posicións de nai ou de pai. E é entón cando decides non renegar diso, metelo en ti e darche as grazas, porque hai cousas que collemos ao pé, útiles e boas e prácticas, aínda que as rexeitamos, sobre todo cando somos máis novas. Por tanto, fixen iso, unha árbore xenealógico como este, pero a través dos poemas, e ao final liberei aos meus pais con toda responsabilidade. Teño unha carga que non quero levar comigo e deixeina onde está, pero a miña vida comeza por min. E serviume para recuperar cousas positivas.

Que recuperou?

Hai, sobre todo, vontade e desexo de vivir e de fuxir da miseria. Na miña familia non houbo banqueiros nin despachos: todos foron xente de terra e de mar, traballadores. É máis, eu fun o primeiro que acudiu á universidade. Sei o que é traballar e sufrir, coñezo a miseria da vida, e por iso estou agradecido, porque os meus antepasados me deron ferramentas para seguir unidos á terra e á humanidade.

Ademais de escribir e performar, es tarotólogo. Falas con alguén que apenas coñece a tarota, salvo os prexuízos de sempre. Que é o tarot?

Tarot son pequenos papeis con pequenos debuxos. E acabouse. Neste caso, trátase dunha baralla. Eu utilizo a tarota de Marsella, a máis orixinal, a máis simple. Procede da Idade Media e aproveita o imaxinario da época. Ten 22 cartas e cada unha ten o seu significado, pero eu non creo en significados pechos, nin no tarot nin na vida, así que depende da persoa que teño diante. En resumo, o tarot é un instrumento.

Para que serve?

En taroteos tómome un café con iso que me tocou a min. Por tanto, é unha conversación, e eu uso a tarota para aclarar o que esta persoa está a vivir. Non son adiviño, nin medium, nin nada diso. Eu acompaño a esa persoa no seu proceso. Ás veces hai nós na nosa vida e eu axudo a esa persoa a tirar do fío, porque ás veces é difícil ver as cousas cando un está dentro. Eu instálome fóra, cun instrumento, e grazas a el, non sei exactamente como, e non me importa, pero grazas a esa ferramenta a persoa ve de súpeto moitas cousas claras. Eu non xulgo nada e non dou ningún consello.

Supoñamos que vou facer un tarot con vostede. Que debo facer, explicar a miña situación?

Non, non me interesa que vostede cóntenos o seu punto de vista, nin que nos dea moitos datos. Ten vostede que facerme unha pregunta concreta. Isto é moi importante, xa que tes que pensar a pregunta, vas determinar en que consiste o problema, e iso é moi útil. Unha vez formulada a pregunta, tirareille tres cartas. Mirarei as cartas, mirareiche, e empezarei a falar, pero escoitándoo activamente. Esas tres cartas forman unha historia así, e como eu son narrador, pois con estes tres debuxos vou ganduxar un relato, e non sei como, pero van saír cousas interesantes e ti vas ver algunhas cousas claras. Os que fan tarot comigo sempre salguen felices do programa e do traballo doméstico.

Vostede denunciou que no tarot nótase a influencia do patriarcado.

A sociedade en xeral, ten unha necesidade de clasificar ás persoas e pór etiquetas, o que non favorece as artes de adiviñación. As artes de adiviñación son tan antigas como os homes. Porque os seres humanos nunca puidemos vivir sabendo o que só sabiamos, sempre quixemos investigar e saber máis, por medo ás cousas que nos ían a suceder. Na Biblia, iso móstrase constantemente. A cuestión é que moitas persoas se beneficiaron desa necesidade e ese medo dos seres humanos, e desvirtuaron por completo o que deberían ser as artes. Desde o meu punto de vista, a tarota é ese momento íntimo no que acompañas a unha persoa: tomar café con esa persoa e acompañala a ela pola súa conta para que explique e decida o que quere facer.

Entón, en canto á influencia do heteropatriarcado, hai dúas cuestións: por unha banda, como usuario, cando fanche o tarot, si es muller e aparéceche unha relación, sempre se conclúe que che relacionas cos homes, sen consultar previamente. Si desde o principio conclúese que es algo que non es, como demos comunicaredes? Por outra banda, parece que os tarotólogos só poden ser de dous tipos: pola contra non son cribles: mulleres totalmente normativistas co pelo solto ou maricas cunha pluma impresionante.

Tamén hai prexuízos sobre os usuarios de Tarot.

Os usuarios de tarot son sobre todo mulleres, xa que as mulleres sempre tiveron que buscar os seus propios espazos para escoitar e ser expertas. E para iso, a tarota ofrece un espazo precioso, como no seu día ofrecía a Igrexa. Ademais, no tarot, ademais de explicarcho e escoitalo, podes saber o que vai pasar e o cura non cho entregará. E no tarot, ninguén che ordenará que non se cantos pais lávesche os teus pecados. É un lugar idóneo para o baleirado, sobre todo para as mulleres illadas. Por tanto, paréceme que a xente que despreza ao tarot ten un punto de vista clasista, e non realista en absoluto. Este tipo de espazos hai que mantelos, son urxentes.

Vostede é educador de profesión.

Si. Traballei durante catro anos nun proxecto da Generalitat. Chámase Xarxa Omnia e é un espazo gratuíto para que os cidadáns poidan acceder a Internet. A xente pode ir e aprender cousas básicas sobre o TIC. Eu estou no barrio de Graza de Barcelona, un dos principais centros da comunidade xitana de Barcelona, e por tanto o meu lugar de traballo xestiónao a Federación de Asociacións Xitanas de Catalunya. Eles son, por dicilo dalgunha maneira, o meu segundo xefe, pero para min, eles son os primeiros e os máis importantes, porque traballo con eles.

Que aprendiches nestes catro anos?

Eu cheguei alí como un salvador, con todos os meus privilexios, e a Generalitat presentoume todo aquilo con intención de organizalo: facer talleres, preparar actividades… Todo moi bonito. Pero cheguei alí e atopeime coa realidade. Foi un golpe tremendo. Por suposto, alí non me necesitaba ninguén, e ninguén me quería. Foi difícil. Tiven que baixar de novo ao solo e mirar e ouvir e calar. Todo iso é moi importante, e iso é o que fixen. Deixar de lado os meus privilexios e partir de cero. Agarda. Esa é a clave. Aprendín moito, aprendín de min mesmo, e estou a aprender a estar alerta, a escoitar, a non meter o nariz onde non me toca, a non falar nun idioma que non é o meu, a non tomar os seus costumes –porque eu non son xitana–, e outras moitas cousas. Agora estou ben, contento, en harmonía coa contorna. Teño o meu espazo, a xente pode entrar e saír á carta, e creo que é unha vitoria.

É dicir, que non se quere ser consciente da personalidade desa xente que é como un mesmo.

Non, iso non. Para min o importante é que agora teño un papel na comunidade, que son útil. O meu traballo é ter a porta aberta e recibir e responder as peticións que me chegan, sexa cal for: encher solicitudes, escoitar un problema concreto dunha familia, pedir cita médica… Todo o que faga falta. É o meu deber e ademais satisfaime.