O obxectivo da iniciativa é mellorar a convivencia a través da interlocución entre iguais. A ikastola de Santurtzi leva xa seis anos desenvolvendo o proxecto. Pero, por que decidiron pola en marcha? Por que e para que é importante a figura do alumno/a acompañante?

Os alumnos foron protagonistas
nunhas xornadas pedagóxicas organizadas pola Federación de Ikastolas no curso 2011-2012, cando souberon que xa estaban en marcha nalgúns centros de Castela-A Mancha. Segundo explicou a xefa de estudos, Ainhoa Urzelai, na ikastola consideran que é unha boa ferramenta para a convivencia: “Temos unha normativa para castigar as infraccións cando hai conflitos na convivencia, pero queriamos dar protagonismo aos alumnos e alumnas para poder xestionar os seus conflitos”. E é que cando a axuda chega dos alumnos, a profesora Erika Gallego di que é moito máis eficaz, tanto para detectala como para resolvela, xa que antes dos adultos dar conta dos problemas que hai na aula. Dotaron aos alumnos das ferramentas necesarias e puxéronas en primeira liña, para que sexan eles os principais xestores dos seus conflitos. Para ser estudante auxiliar, iso si, teñen que cumprir unha serie de características.

Quen pode ser axudante de estudante?Para acceder á condición de
alumno colaborador é necesario cursar estudos de Educación Secundaria Obrigatoria (ESO). Unha vez no último ano de Educación Primaria, selecciónanse aos alumnos que lles acompañarán no próximo curso. Esta selección realízana os propios alumnos a través dun cuestionario preparado polo profesorado. Alí pregúntaselles, por exemplo, a quen lle contarían un segredo. Segundo Urzelai, con esta dinámica buscan unha serie de características: desenvolver habilidades sociais, ser unha persoa de confianza, etc.

Os elixidos nesta actividade serán aqueles que, en función dos seus compañeiros/as, adáptense mellor ao perfil do alumno/a acompañante. Pregúntaselles entón si están dispostos a comprometerse ou non, e o grupo fórmano cos que o confirman. Galego afirmou que desde que se puxo en marcha o proxecto, ninguén se negou a facelo: “Sempre se mostran moi dispostos a aprender e a axudar aos demais”.

Respecto dos alumnos que lles acompañan, poden ser de calquera idade. O máis habitual é que os acompañantes sexan de idades próximas, xa que son os que máis coñecen, aínda que tamén se deron casos diferentes.

Que tipo de formación reciben?
A principios de curso, alumnos e profesores reciben clases de formación. Xunto a eles participan membros doutros centros educativos para coñecer e intercambiar experiencias. Nestas sesións practícanse técnicas de axuda aos compañeiros e compañeiras, á vez que se comparten dúbidas e inquietudes.

Posteriormente, os alumnos auxiliares do centro organízanse en grupos e a cada grupo asígnaselle un profesor titor. Reuniranse con el unha vez ao mes para xestionar os posibles conflitos que xurdiron na convivencia, preguntar dúbidas, compartir o que ven e senten... No entanto, si así o solicitan, tamén poden celebrar outro tipo de reunións co titor.

Ao longo do curso, ademais, os alumnos reciben formación de organizacións externas. En 2018, por exemplo, os colaboradores de 3º e 4º da ESO realizaron sesións de xogos cooperativos. Tamén organizan campañas na ikastola, como contra o acoso escolar.

“Todos temos que sentirnos parte do equipo” “Os nosos compañeiros elixíronnos, dixeron que si tivésemos un
problema contaríano connosco, así que nos comprometemos”. Agora pasaron catro anos desde que o alumnado de 4º da ESO dese o si e explicáronnos que están moi contentos co que conseguiron: “O noso rol é moi importante para que o que sente marxinado incorpórese ao grupo. Á fin e ao cabo somos un grupo e todos temos que sentir que somos parte do grupo”.

Os alumnos tamén sinalaron que contribuíron a mellorar o ambiente da ikastola, denunciando algunhas situacións e dando confianza a un compañeiro que está a pasar por un mal momento. En xeral, afirman que axudaron a persoas que senten marxinadas, “sobre todo ás persoas que polos seus gustos ou pola súa propia natureza deixan á marxe do grupo”. Nestes casos, os colaboradores teñen bastante claro o que teñen que facer: “Non podemos ir todos ao mesmo tempo. Temos que achegarnos dunha maneira discreta, demostrarnos que somos como el e, por suposto, estar dispostos a axudar”.

Ademais dos resultados obtidos, tamén nos subliñaron o que aprenderon: “Buscamos e atopado moitas solucións, pero nós mesmos educámonos nuns valores: desenvolvemos a empatía, agora tentamos máis pornos na pel dos demais e entender o que senten”.

O profesorado tamén está moi satisfeito co proxecto. Non saben como sería a situación se o programa non estivese en marcha, pero han visto que esta ferramenta que utilizan de forma natural é moi importante: “Parécenos imprescindible para saber que está a pasar nunha habitación”.

De face ao futuro, teñen claro que van seguir co proxecto que teñen totalmente interiorizado, xa que tiveron unha experiencia moi positiva. En calquera caso, tamén buscarán vías de mellora. Segundo explicou Urzelai, sempre están a reflexionar, e este curso por exemplo, puxeron en marcha a “Caixa de correos de Convivencia”. Os alumnos e alumnas escriben de forma anónima algún problema que ven, e aí introducen o papel. Os escritos son xestionados por alumnos colaboradores. “Aínda hai moitos alumnos que non o usan, así que pensaremos algo para o ano que vén. En definitiva, Ikasle Laguntzailea é un proxecto que, en función das necesidades, está a renovarse, fortalecendo e desenvolvendo continuamente”.