ETA xa desapareceu. Que foi ETA?

Un modelo negativo para a cidadanía vasca. O uso da forza, primeiro selectiva e extensiva, levou aos etarras a un tremendo erro: a equiparar obxectivos políticos e medios militares, ETA fixo inseparables a independencia e a loita armada. Esta fealdad de envergadura é produto do seu orgullo armado. Esta forma do seu dominio mostrou un aire de desprezo: sós, dispostos a todo, tocados polo destino, colocados nun lugar elevado, posuídos da perspectiva que ofrece a parte superior da bancada. Con todo, a falta de capacidade dos vascos para que se sumasen ao seu proxecto e método violento, ambos os inaceptables para a maioría da nosa sociedade, ETA púxose no seu lugar: mirando de abaixo arriba, non puideron subir máis arriba nas bancadas, a pesar de tentar abrir o camiño a tiros.

A partir de agora, vaise a falar máis da necesidade de facer autocrítica á esquerda abertzale. Que debería dicir?

Até o final de ETA non foron capaces de darse conta de que a sociedade vasca, cansada da guerra, decidira –de forma indulxente– apostar pola vía política, que non quería unirse máis á morte. Terán que admitir que non se pode obrigar ao home a unirse a unha ideoloxía, que hai que apartarse das profecías e dos carreiros antidemocráticos, que hai que desconfiar dos teóricos que explican todo. En cambio, hai que ter en conta aos que miran ao mundo cunha mirada humilde e prudente.

Que fai falta agora para que os dereitos dos presos vascos sexan respectados?

Hai que acudir aos tribunais para reclamar as infraccións dos seus dereitos. Hai que conseguir a transferencia de competencias penais para que os condenados de vixilancia penal dos Tribunais de Xustiza da CAV e Navarra sexan competentes, e para garantir as sentenzas executivas dos presos condenados por terrorismo, como ocorreu no pasado. Hai que actuar ante as institucións, os partidos e a opinión pública para trasladar aos presos aos cárceres máis próximos ás das súas familias. Temos que lembrar unha e outra vez a desigualdade das penas impostas aos presos e presas.

Como viches o proceso de paz desde 2011 até hoxe?

Camiño longo e sinuoso que nos leva ao momento de partida: A decisión unilateral de ETA fíxose para si mesma e expresamente. Pensei que o fin da loita armada declarada por ETA era o fin da propia organización, acabouse. Que a paz era a ausencia de ETA, que ETA non estivese, sen máis adxectivos, é dicir, que a última escenificación final non era cuestión de interese.

Na súa opinión, cales son os seguintes pasos a dar para avanzar e acabar o proceso? Como deberían actuar os principais axentes implicados no proceso, a Esquerda abertzale, o Estado e o PNV?

Mentres non sexan esclarecidos pola mesma organización de asasinatos e desaparicións que se atribúen a ETA, eu non dou por terminado o proceso. De feito, se non se aclaran estas circunstancias, os familiares das vítimas non terminarán nunca o seu duelo pola morte. O mesmo no que se refire ao Estado: non recoñeceu o GAL, cuxa responsabilidade e misión é súa, sendo responsable de varias persoas desaparecidas. Polo demais, pido aos principais axentes que vostede chama que fagan política para ter en conta unha verdade evidente: os criterios do futuro tamén xulgarán á nosa xeración algún día.