Pídese unha conta ao Reino de España desde a Organización das Nacións Unidas para coñecer si están a cumprirse adecuadamente os compromisos e tratados internacionais cos Dereitos Humanos. Este tema foi tratado a semana pasada en Sarriko, nun interesante máster da UPV/EHU. Á hora de preparar o que debería aparecer neste Máster, tiven a oportunidade de completar unha revisión persoal do proceso de transición, e velaquí algunhas conclusións.

Este Estado en vigor, chamado Reino de España, é un traxe cortado e cosido á medida do corpo robusto anterior, e non un traxe de patrón universal (Estado de Dereito). De feito, nos anos 1969-1979 adoptáronse as medidas concretas do corpo (proclamarse rei, definir e acordar os núcleos intanxibles do Estado, crear un traxe deforme...). Esta era a parte principal da operación, e a máis delicada, na que traballaron con destreza varios expertos no oficio de modisto, Adolfo Suárez e ao servizo do Estado. Columnas principais intanxibles: Que a unidade de España, a institución monárquica, o rei e o patrimonio exclusivo da violencia estean en mans do Estado. A partir de aí, o escenario tiña que adaptarse o suficiente como para ser comparado cos modelos do Estado de Dereito. Se graduaron as legalizacións dos partidos, inventáronse modelos de autonomía de submisión e, na última fase, levou a cabo a integración do Reino de España nos sistemas de dereitos internacionais, aprobando en 1977 os Tratados Internacionais da ONU e en 1986 na Unión Europea.

O Reino de España nunca ha interiorizado as normas básicas do Estado de Dereito. Bastáballe cun traxe moi decente, mentres eses dous clubs de Europa e das Nacións Unidas funcionaban como clubs exclusivos dos Estados. Pero cando tivo que pór a proba o seu carácter democrático, parece que as costuras estalan no traxe renovado do Reino de España. É curioso, máis en detalle, por onde se están rompendo os fíos.

O Consello de Europa e o Tribunal de Dereitos Humanos de Estrasburgo foron neutralizados por España, a pesar dalgunhas sentenzas e observacións en contra, grazas á colaboración dalgúns estados aliados e á elección de xuíces subordinados. Pola contra, en determinados estados europeos expuxéronse serios problemas a España e puxo de manifesto as graves fisuras que sofre tanto na división de poderes como nos fundamentos do sistema democrático.

Con todo, en Nacións Unidas é onde máis pode ocorrer a crise do Reino de España. Sobre todo, no ano 1977, asinou nese momento significativo da transición, no marco dos Tratados Internacionais de Dereitos Civís e Políticos. De feito, moitas das vítimas e suxeitos dos conflitos que máis se agudizaron no Estado español, sexan individuos ou colectivos, dirixen as súas demandas a esta sección de Nacións Unidas, e non ao Tribunal de Estrasburgo, polas razóns antes expostas. E estano inventando, porque creo que teñen a oportunidade de conseguir apoio nese camiño. E é que as autoridades españolas non teñen argumentos nin medios para paralizar esas demandas que se presentan ante a ONU. Estes Acordos Internacionais supoñen unha regulación exhaustiva e avanzada dos dereitos individuais e colectivos, desde o dereito de autodeterminación até a liberdade de expresión, a detención e prisión sen fundamento ou os dereitos de xénero e sociais. Ademais, non poden ser consideradas como leis estrañas “externas” e non cumpridas. Convértense en normas internas desde o momento da firma, que se sitúan na xerarquía estatal por encima das propias leis internas. Ademais, as decisións da ONU nestas materias non son competencia dos xuíces que dependen dos Estados. En Xenebra son os expertos independentes da ONU os que toman estas decisións sobre o conflito armado. Por este camiño chega algo...