As consecuencias máis graves que sufriron Grecia, Irlanda, España e Italia durante a última contracción económica son as de non poder levantar a cabeza. Dicíannos que a medida que se vai creando o mercado da Unión Europea (UE) non coñeceriamos máis que o benestar, pero a medida que pasa o tempo, un grupo moi pequeno, o 1% desa fama. Mentres tanto, a inmensa maioría da poboación trouxo miseria, desafiuzamento, paro ou perda de valor salarial, sen esquecer que as pensións de xubilación están a reducirse ou que os gastos públicos de educación, sanidade ou dependencia xa se viron reducidos. Todo iso púxoo o mercado ou hai decisións políticas detrás?

E é que, para saír desta grave situación, quérennos pór a responsabilidade e a resposta no mercado, como na Idade Media púñana sobre Deus. O mercado fai unha adxudicación xusta e viable, a pesar de que a competencia no mercado xa está en cuestión.

Non é unha contradición defender que o mercado é un espazo planificado? Segundo a miña hipótese, as grandes empresas planifican o mercado, que fixan o número de subministracións, a parte de mercado e os prezos. Si non miramos como influímos os consumidores nos mercados de electricidade ou combustibles. Os prezos e cantidades fixaranse por unhas poucas empresas provedoras en función dos beneficios que obteñan.

Os grandes construtores tampouco actúan en función do mercado. Estes van vender a “necesidade” dos ferrocarrís, aeroportos, portos marítimos ou estradas ao goberno correspondente, o que lle converterá nun investimento estratéxico para que a cidadanía non o cuestione. Ou a orde virá da Comisión da UE e recoñecerá a obrigatoriedade da súa execución por parte do Goberno correspondente, sen ter en conta os desexos e intereses da cidadanía. En definitiva, os cidadáns non podemos máis que aprobar os proxectos de che-ocracia política. O principal impulsor do neoliberalismo, o economista Friedrich Haye, defendía que os Estados debían funcionar así, mentres axudaba a abrir as portas ás ditaduras de Sudamérica.

As decisións de rescate das entidades financeiras tomáronse á marxe dos mercados. A UE impide e sanciona toda axuda de Estado, pero non puxo obxeccións á concesión de diñeiro a esas institucións e reduciu gravemente os orzamentos dalgúns estados. Por exemplo, no Estado español case unha cuarta parte do orzamento dedícase á cancelación da débeda xerada polos préstamos públicos.

Así mesmo, si temos en conta os bens que consumimos a diario, a competencia de mercado queda lonxe. En definitiva, as multinacionais pon prezo aos seus provedores: Mercedes pon condicións aos seus provedores, incluíndo prezos.

O agricultor deberá abonar o prezo fixado polo provedor principal de materias primas (Monsanto). Posteriormente, este agricultor venderá o alimento producido normalmente a un gran distribuidor, Carrefour, quen lle fixará o prezo, afastando a competencia do mercado.

Nas privatizacións das empresas públicas tamén se observa con claridade que quedan fóra do mercado. Empresas xigantes como Telefónica ou Tabacalera. Cando se privatizaron, constituíronse capitais coloquiais e o patrimonio da cidadanía acumulado durante anos pasou de súpeto a mans privadas a un prezo similar.

Para liberarse desta situación, a política ten que anticiparse á economía, xa que as decisións políticas tómanas as grandes empresas, e obrigar a un cambio cultural profundo que supere ao dominador cultural que nos impuxo o neoliberalismo. Pola contra, o neoliberalismo seguirá gobernando, xa que a economía vai estar por encima da política.