A economía social transformadora está a ter un gran impulso en Euskal Herria, en Cataluña… como está a situación en Andalucía?

Cando falamos de cooperativismo en Andalucía referímonos ás cooperativas de grandes propietarios agrícolas. Cando vedes produtos con nomes de santos, normalmente foron creados polos sectores máis sociais do réxime franquista a finais dos anos 50 para defender os prezos. Pero en 2008 creamos Coop57 e a partir de aí está a emerxer o outro tipo de cooperativas. Desde Autonomía Sur estamos a crear un discurso sobre as cooperativas, que é moi diferente no imaxinario colectivo andaluz.

Que son as hortas de gran superficie que vemos en Huelva ou Almería?

O mesmo. Son propietarios de invernadoiros que se uniron para defender os prezos, pero non cooperativizan o traballo, o consumo ou os medios de produción. Únense para defender os prezos fronte ás grandes cadeas de distribución que venden fresas e verduras a destempo nos mercados europeos.

As fresas son recollidas por mulleres marroquís, nais de nenos menores de 13 anos, para garantir que volvan.

E as mulleres de Bulgaria e Romanía tamén son contratadas orixinalmente –con CCOO e UXT como intermediarias, todo hai que dicilo–, cun paraugas “legal” para levalas nunha situación de explotación extrema. É ecoloxicamente insosteible, tanto pola destrución de acuíferos como polo endebedamento coa tecnoloxía ultrarrápida holandesa utilizada. O economista Manuel Delgado Cabeza di que son “plataformas de produción”, non agricultura: son praias cun custo de input tremendo.
Denunciaron que a administración pública andaluza promove o “partidismo empresarial”.A
Xunta de Andalucía consegue grandes subvencións ás cooperativas agrarias, pero non sei quen controla quen. En definitiva, as cooperativas de aceites pertencen ao grupo DCoop e están en mans de axentes globais vinculados ao capital italiano ou norteamericano. É completamente simbiótica.

Hai un debate respecto diso. Seremos máis autosuficientes con menos subvencións? Non é o espazo público o dereito que gañamos os cidadáns?

O neoliberalismo abriu a idea de que o Estado non ten que intervir na economía, nin ten que intervir. E precisamente quen o defenden son quen máis recursos públicos reciben: A I+D xa non existe na gran empresa, é mentira, faio a administración pública e logo privatízanse as licenzas. Claro que temos que buscar esas axudas, por suposto que temos que rescatar eses recursos públicos das garras do privado. Cal é o perigo? Dependencia. Pero por iso non temos que renunciar, non é branco nin negro, podemos ir á deputación, ao concello e a outras fontes para non pór en risco a autonomía financeira do noso proxecto.

Debemos quitarnos da cabeza a idea de que as empresas capitalistas son autosuficientes?

Ninguén é autosuficiente. De onde bebe esta cooperativa competitiva de alta tecnoloxía? Da Universidade. Están subvencionados polo esforzo que se fai na ciencia básica. O que pasa é que o relato que triunfou deixa na sombra esas axudas, mentres que destaca as que reciben as clases subordinadas. Estiveron dicindo durante moito tempo que Marinaleda é un proxecto subvencionado.

Como está Marinaleda agora?

Nun momento moi esperanzador. Sufriu cando a crise estalou, pero os cooperativistas deron un paso á fronte e agora estano facendo; Manuel Sánchez Gordillo segue sendo un referente. Marinaleda non é consciente do seu significado externo: cando tivo un grave problema financeiro, Coop57 recadou nun mes 600.000 euros, eles non crían que o iamos a conseguir, crían que estabamos a chulear.Deste
buraco saíu por dúas cousas fundamentais: por unha banda, porque o oliveiral se cultiva moi ben e porque o capitalismo di que o aceite agora é caro; e por outro, porque os cooperativistas controlan a produción. Na actualidade apenas ten débeda.

Cal é o seguinte paso? A actividade económica de Marinaleda debe ser coherente coa distribución alternativa, ecolóxica, financeira ética...

No País Vasco Koop57 creouse hai poucos anos, en Andalucía tedes máis experiencia coas finanzas éticas e solidarias.Sen
a súa axuda, moitas organizacións da economía social estarían mortas. Non hai unha ferramenta tan práctica, útil e funcionando tan ben como Andalucía Coop57 para transformar a economía. E si está, que mo digan. No complexo mundo das finanzas, onde non hai nada máis capitalista que o diñeiro, foi capaz de manter o seu carácter asembleario e seguir sendo un movemento social. E con eficiencia: Xestionan máis de 30 millóns de euros entre dez traballadores.

E como se fai iso?

Non renunciar á xestión social e democrática. Entre tantos millóns de mans, o normal sería ver como o fan os bancos convencionais… Pero se pensamos que nos vai a ir mellor parecéndonos a eles, estamos equivocados. Máis aínda, fronte á nosa capacidade de traballar en equipo, en moitas empresas capitalistas empezáronse a utilizar as palabras “calidade” e “colaboración”; desde o momento en que se acabou o taylorismo e iniciouse o toyotismo, queren ser unhas cooperativas aglutinadoras de capital en mans duns poucos. Non vaiamos reunirnos con eles cando veñan a nós.

En Autonomía Sur asesorades a sindicatos e cooperativas, entre elas a unha cooperativa turística. Como é iso?

En Conil de la Frontera, que tanto vos gusta aos vascos, 50 pequenos aloxamentos organizáronse nunha cooperativa de segundo nivel. Unha xente reunida ao redor da pousada Campito dixo que non quería seguir dando diñeiro a Booking porque a economía colaborativa é unha trampa…

… En Euskal Herria tamén hai moita preocupación polos pisos turísticos e polos portais deste tipo.

En definitiva, son “o capitalismo da plataforma”. Estes aloxamentos de Conil, no canto de pagar a Booking, crearon a súa propia central de reservas a través da cooperativa Conil Hospeda, e así se instalaron en Internet. O seguinte paso será crear un consumo turístico alternativo: sen Kelly explotado, repartindo riqueza, realizando compras colectivas no mesmo lugar… Cal é o reto? Montar unha cooperativa é fácil, pero crear cooperativistas é moi difícil. Só se estas persoas se unen para aumentar os seus beneficios, non van ir a ningunha parte. Pero si nun pobo tan espectacular como Conil, salvado dos canons da costa andaluza destruída, crean un novo modelo de desenvolvemento turístico integrado no territorio, iso é outra cousa.

Outro dos proxectos que tedes entre mans é o Portal de Andalucía. Vían a necesidade de crear un portal de Internet que explicase doutra maneira as noticias da economía?

Ademais do traballo de asesoría, investigamos e relacionámonos con xente da universidade que se une ás nosas ideas, ás que ofrecemos un espazo como escritores de artigos a través deste portal. Tamén queremos dar un xiro á actualidade, que está a pasar no Parlamento andaluz?, e facer máis visible aos sindicatos e organizacións que nos rodean. Isto non existía, e por moi mal que se fixese, si é que se trataba de algo. Nós fomentámolas e logo librámonos del... Temos unha experiencia similar cun distribuidor alternativo.

Repartidor?

Trátase dunha plataforma de compra en Internet que ofrece produtos relacionados coa Coop57 andaluza ou co selo de Marinaleda. Teñen o aval da economía transformadora: pasta ecolóxica, cervexa artesanal… Recentemente unimos a tenda de internet do sindicato SAT en Marinaleda e Lamedina.coop. Dalgunha maneira, queremos centralizar o que entra, pero descentralizar o que salgue para que eses produtos tamén estean presentes nas sedes locais ou espazos ocupados dos axentes sociais, SAT, CXT e axentes sociais. A idea é crear emprego con ese consumo militante. Nós impulsámolo, pero queremos que siga pola súa conta na medida do posible. Con Portal de Andalucía tamén é o mesmo, se mañá nos achegan os xornalistas...

Non hai xente traballando en exclusiva no portal?

Non, quizá porque queremos seguir traballando os temas económicos doutra maneira. Hai un xornalismo que pon “economía” arriba, pero que non conta o que a xente come nese territorio. En Euskal Herria tedes que saber que hai detrás dos mantecados esteparios ou do xamón de Xabugo, como é a cadea de valor das olivas de mesa que levamos á boca, que pasa cos estaleiros… Iso non aparece na prensa económica.
Hai varias Andalucía: De cidade como Sevilla ou Selecta e de campo invisible. Non só hai jornaleros, hai cadeas de subcontratación que non son máis que precariedade na industria agroalimentaria e téxtil. En París podes pagar unha bolsa da marca Loewe por 200 euros, pero esta bolsa fíxoa a muller que está nun soto de Ubrique por 3 euros.

A subcontratación, entre outras cousas, impúxose na construción no País Vasco. E en Andalucía?

Cometéronse barbaridades. En 2005 construíuse o cárcere de Sevilla II en Morón de la Frontera. Os movementos sociais eramos antimilitaristas, porque a base está aí, pero nunca dubidamos do cárcere; a manipulación do poder foi brutal comprometendo o emprego e comezando a vir subcontratas… Pero da “industria do sufrimento” ao final non quedou nada no pobo e quince anos despois seguimos sen pór o foco aí. Constrúense cárceres –creo que en Andalucía hai dez– pero si unha persoa córtase as veas na súa cela non hai noticias de prensa, nin boas nin malas, e unha persoa cortou as veas no Porto de Santa María.