Citámonos na rotonda xunto ás Caravanas de Montaña Mariña de Andoain, o día máis frío do inverno deste ano, con apenas dous graos baixo un sol. Queriamos pasar a mañá nos estudos Garate, ademais de facer a entrevista, para vivir de primeira man o ensaio de Rukula. Jon Agiriano, guitarra do grupo, non puido explicalo, xa que está inmerso no traballo de fin de ciclo “Imaxe e son”, que se desenvolve na localidade de Andoain. Improvisamos o plan B: aparcamos na entrada do pobo e refuxiámonos no bar Edur, que quedou enfronte, durante unha hora e media. Despois, cando queden para ensaiar, o fotógrafo irá recoller o momento. Na gravadora óuvense tanto como as voces dos nosos compañeiros as builas do magazine de televisión Ana Rosa e os ruídos respiratorios do can Pott. “Acábase de gravar un videoclip de Pirritx, Porrotx eta Marimototots”, explica a batería Oihan Agirretxe. Doutra banda, no faladoiro de actualidade contarán coa presenza do baixista Martxel Arkarazo e do guitarrista Aitor Pagola.

Preguntados polo principio da Rukula, non se puxeron de acordo. “Desde o primeiro ensaio xa haberá un par de anos”, di un. “Un par? Imos ter catro máis preto”, outro. Arkarazo e Agirretxe lembran ben a data na que se produciu a semente. Un día, cando Agirretxe tocaba a batería co seu grupo de verbenas de entón, atopouse na zona de Arkarazo. Mirou a Agirretxe e sentiuse sorprendido por unha intuición. “Pareceume que estaba moi ben, o teu-pa-pa, naquel momento pensei que faría moi ben comigo, que podía dar moito”. Nun arrebato de calor, decidiu pasar á acción. Desde a atalaia superior da batería, Agirretxe observou que un oínte se achegaba a el cun papel na man. Notou que o anaco de papel pegouse á batería e púxose en marcha. Cando terminou a canción puido ler a nota: “Cando te canses da verbena, chámame”.

“Non sabes o que lle custa a un borracho atopar papel de esmorga, bolígrafo e celo”, díxolle despois Arkarazo de broma a Agirretxe. O certo é que a dor de cabeza no Día da Sidra alivioulle e chamoulle, que empezaron a xuntarse, e que foi o xerme do que hoxe se converteu en Rukula.

“Non lle chamei porque estaba farto de verbenas”, aclara Agirretxe, “senón porque tiña ganas de crear as miñas propias cancións”. Ao pouco tempo uníronse Aitor Pagola e BEÑAT Irazusta, até entón do grupo Desegin. Por último, Irazusta decidiu viaxar durante un tempo, polo que foi substituído por Jon Agiriano, do Blaka Team. O primeiro disco homónimo foi gravado nos estudos Garate e realizouse unha xira por Madrid, Segovia, Logroño, Mostoles, Durango e a Tosu. A maioría das veces, Arkarazo levaba a primeira idea das cancións. Tiña claro o que buscaba con Rukula. “Nunha chea de concertos de rock vía á xente movéndose cabeza arriba e abaixo, sen moverse do seu sitio. Quería utilizar a forza da batería e o baixo para que a xente se movese connosco, quería dar outra alegría ao corpo”.

Destruír os estilos musicais, pero que todo fose moi rítmico. En lugar de facer o que se espera de cada instrumento, mesturalo todo, para que o baixo non dese o baixo, para que a guitarra non dese a guitarra, senón algo así como unha especie de synth. E sempre buscar un toque bailable, pero sen limitarse a un estilo”. Agirretxe confirmou a teoría: “Martxel dicíame: estás a bailar ao tocar a batería? E se a resposta era non: entón non vale”. Ao tres parécelles que todos os membros do equipo son moi diferentes entre si, e precisamente esa tensión é a que equilibra ao equipo. Arkarazo explica: “Aitor é a orde, ten as cousas moi claras e iso dálle moito ao equipo. Pero eu son un caos. Ao principio discutiamos moito. Iso non se pode facer, dicíame Aitor a miúdo, e eu, como non se vai a poder facer?”, contesteille. Beñat dáballe ese ton punk agresivo, e agora Jon trouxo acordes de rock, sons pedais, etc.”.

Contra os guións pechos

A miúdo un ten a sensación de que o que pasa nos concertos é algo previsible. Entrar na sala, pedir un tráxico, mirar aos músicos a unha pantalla, subir e baixar o pescozo, aplaudir, dar un berro, pedir outro, e volver a casa. Pero Rukula acertou a gretar a parede de formigón armado entre o artista e o público, xa que non acoden aos directos cun guion pecho. “Nalgúns tramos improvisamos”, di Arkarazo. “Ás veces mando eu, outras veces Oihane pode decidir alargar un minuto máis, porque está a gusto. Desta maneira, cada directo convértese en algo diferente, porque nunca tocamos da mesma maneira”.

Non só iso. Os de Rukula piden unha condición sempre que poden: golpear no solo, en liña co público. Desta maneira, introdúceselles xente entre eles, rompen os roles do músico e do oínte. Neste caos, o concerto convértese nunha festa e cada membro da festa decide si quere ser axente activo ou pasivo. Pagola lembrou momentos máis ou menos curiosos: “Unha vez, nun concerto, o público acabou entre a batería e nós (guitarras e baixo), e nós detrás, coma se fósemos un público”.

O equipo está preparado para entrar en calquera sitio. Abonda con que haxa un enchufe nalgún sitio para que os de Rukula poidan tocar alí. “Chegamos, enchufamos os altofalantes e sabemos que se ouvirá ben, porque todo está ben regulado polo son da batería”, explicou Agirretxe. Lembra unha anécdota relacionada: “Nas festas de Lasarte-Oria do ano pasado tocaba Efecto Corredor na gran txosna e nós despois, nun pórtico da praza. Pero o seu concerto prolongouse e a continuación empezaron as verbenas cun grupo. Empezaron as de verbenas e detivémonos sen saber onde pegar. Estabamos a piques de suspender o espectáculo cando vimos outro pórtico ao noso ao redor. Sacamos un cable do tablado e tocamos alí mesmo”.

Rukula é un grupo instrumental ao que a falta de voz tamén axuda a adaptarse a este formato. “A voz é un problema se queres tocar en calquera sitio, porque obrígache a ter un monitor”, explica Arkarazo. “Desta maneira non podes acudir á terra”. De todos os xeitos, nos comezos da súa carreira tiveron a intención de incluír unha voz. “O meu voto era por unha voz”, di Pagola. “Non sabiamos que tipo de voz queriamos. Non queriamos proporllo a calquera”. Arkarazo ve moitas vantaxes na falta de voz. “Cubrimos a parte da voz con outros recursos: ás veces a guitarra fai a melodía, ás veces a baixiña, tamén introducimos fragmentos rítmicos buxán, incluso algúns berros a intervalos... A nosa aposta é moi rítmica. Ademais, como non tes letras, déixalo todo moito máis libre. Cada un é libre de sentir connosco o que queira”. Segundo Agirretxe, non ter voz é á vez unha oportunidade e unha carga. Permite, por unha banda, realizar cantas lecturas queira, pero, por outro, obriga ao músico a profundar nas partes instrumentais, a concretar aínda máis a mensaxe que se quere mandar a través dos instrumentos.

Nos últimos anos xurdiron os grupos instrumentais. Nos botes puidéronse ver a Sofa, Buffalo ou Giranice, entre outros. A xuízo de Arkarazo, as letras teñen unha importancia “extraordinaria”. Segundo dixo, o feito de que Rukula non teña letras non significa que non queira transmitir nada. “Eu teño moi claro o que quero transmitir en cada momento. Falamos moito cando compomos sentimentos. En parte pode haber tensión, en parte rabia... tentamos transmitir esas ideas sen letras”. Tirando deles pon os títulos das cancións. Moitos deles son anecdóticos, segundo explicou Agirretxe. “Por exemplo, Oilo bus tee [cantou a media voz]. Antes ensaiabamos en casa de Martxel, nun caserío de Usurbil. Tiñan galiñas alí, e esa canción lembrábanos de cheo o paso das galiñas”.

Grupo nómade

Para empezar cos directos non tiveron présa. Detrás de Kant, segundo Arkarazo, hai moito traballo que non se ve. “Parece que tocamos de forma moi instintiva, pero demos mil voltas ás cancións”. Pagola tamén está aí: “Sucedeunos, por exemplo, que despois de dous meses tocando unha canción, deámonos conta de que non vale, que non acerta a dicir o que queremos dicir”. “Estes momentos son duros”, engade Arkarazo, “pero unha vez que consegues o que queres, a alegría é dobre”. Rukula dedica moitas horas a preparar e ensaiar cancións. “Somos traballadores”, di Arkarazo, “facemos gravacións e enviámosnolas/enviámonolas, e si podemos xuntámonos moito”.

Con todo, non tiveron rutinas precisas, xa que nunca tiveron un local de ensaio fixo. Desde a casa de Arkarazo dirixíronse ao Gaztetxe de Usurbil. Pero a necesidade de construír casas nesa zona fixo que o Gaztetxe pechásese. Posteriormente dirixíronse aos estudos Garate, pero cando se trata de traballos de gravación non poden actuar alí. Aínda seguen buscando un lugar. “Non podemos pagar locais privados, non temos suficiente para pagar 300 euros ao mes”, di Agirretxe. “Quizá probemos que nun mes con moitos concertos poidamos coller un local, pero si non...”. En cada ensaio teñen que circular co coche cargado de guitarra, baixo e pedais dun lado para outro. “Somos un equipo nómade”, di Agirretxe, e non se trata só de ensaios. “A vida de Rukula é así. Á hora de crear, en directo... unha vez tiñamos que ir a Baigorri a dar un concerto no Día de Navarra. Aitor marchouse só, e os outros tres fómonos xuntos moi a tempo. Fomos por Pamplona, confiando en que chegariamos antes. Pasamos Pamplona, seguimos adiante... e finalmente vimos a meta á altura dos extremos: Adegas Baigorri. Cando lle chamamos Aitor non podía crelo. Estabamos na Rioxa Alavesa. Ao final, volvémonos e chegamos dez minutos antes do concerto. Era a primeira vez que Jon tocaba connosco. Flipó”.

En busca do bo ensaio

O que máis gozan é os ensaios e os directos. Tamén gravando o disco, xa que entenden o momento da gravación como un directo. “Neste segundo traballo, todos entramos na mesma clase e buscamos un bo ensaio”, di Arkarazo. “Cometiamos erros, pero para nós a verdadeira pregunta era outra: é a canción a que transmite o que queremos? En caso afirmativo, xa está, non tocabamos nada. Os erros tamén son parte da canción”. Por suposto, o funcionamento desta forma adoita ter altibaixos. Pagola lembrou os momentos máis ou menos salinos dos días da gravación: “O primeiro día foinos moi ben, pero na segunda quedamos cunha canción. Baixei a comer, subín de novo, cambiei as cordas... pero en balde: non saía. Tardamos oito horas en gravar a canción”. O terceiro día, con todo, cambiouse o chip, volveuse con actitude positiva e graváronse tres cancións máis na fila.

Din que se perden na promoción do disco, que non lles interesa en absoluto. Recoñeceron que grazas aos amigos da zona arránxanllas. Ariadne Aranburu fíxolles a portada, así como dúas videoclips. Ou, no estudo, cando estaban a gravar o disco, necesitaban a alguén para pulsar o botón Rec. “Pasarían unhas seis persoas diferentes a apertar o botón”, rin. Tras o seu paso polo estudo, o grupo está con ganas de ofrecer concertos e de facer novas cancións. Así di Agirretxe: “Nós non imos ao psicólogo, nós imos ensaiar e aos concertos. Pide traballo, pero nos cumpre. Somos uns ananos, non podemos estar quietos, e Rukula axúdanos a canalizar ese malestar cara a algo proveitoso”.