Como xurdiu Mural e para que?

Rafael Balago: O xornalista Bruno Garcés abriu un blog para falar sobre as periferias de Sao Paulo. Dicía que escribía moitas veces sobre países estranxeiros, pero que logo nunca escribiu sobre moitos dos seus barrios, e deses lugares, sempre daban malas noticias os medios de comunicación. Asasinatos, violencia... os estereotipos aprópianse. Aos poucos foi collendo corpo e empezou a dar formación aos mozos que vivían na periferia para que eles mesmos puidesen informarse do que ocorría no lugar no que vivían. Desde entón, este blog converteuse nunha axencia de noticias.

José Pablo Brito: Cando falamos de periferias de Sao Paulo estamos a falar de barrios afastados do centro. Moitos non teñen cine, teatros nin prestacións públicas básicas. Para ir ao centro necesítanse dous ou tres horas destes lugares, ás veces máis. Os xornalistas de clase media que dominan os medios de comunicación non coñecen as periferias. Non coñecen esta realidade e non escriben sobre as vidas das persoas, sobre a actividade cultural existente. Sempre falan de bandidos ou asasinos, a criminalización das persoas pobres é terrible. Mural é unha axencia pioneira que aborda estes barrios de forma xornalística e positiva. Moitos nos ven como un exemplo, porque pomos en práctica a forma na que os medios de comunicación de masas deberían traballar nestes barrios.

Que tipo de xornalismo facedes?

J.P. Brito: Levamos no ADN da axencia mural que non queremos reproducir o que fan outros medios de comunicación. Non só falamos dos problemas da xente pobre. Tentamos empatizar, buscar fermosas historias que merezan a pena ler, ou tratar noticias sobre proxectos interesantes. En Sao Paulo vivimos unha gran explosión cultural nos últimos anos: fanse moitas iniciativas, cines populares, concertos, etc. Desde a axencia Mural abordamos isto para achegar esta realidade á cidadanía. Aquí hai vida, tes que estar atento, hai cousas interesantes.

A palabra periferia é o eixo do proxecto.

J.P. Brito: Non sei como son as cousas aquí en Euskal Herria. Cando falamos de Sao Paulo, a xente hai horas de transporte para ir traballar. Hai favelas e barrios máis estruturados, pero basicamente son pequenas cidades dentro doutro xigante. No conxunto deses millóns de persoas, os barrios teñen dinámicas propias, e algúns, por exemplo, teñen o tamaño de Bilbao. O campo é grande e moi diferente. Os grandes medios de comunicación contan de forma moi diferente as noticias de quen viven no centro con mellores condicións de vida, e as vidas de millóns de persoas que estamos na periferia.

Deus meu! Moi ben: A maioría dos xornalistas da cidade residen no cuartel central de Sao Paulo, onde traballan, e para chegar a un barrio das aforas o xornalista necesita dous ou tres horas no coche, traballar e volver despois de tantas horas na estrada. Non chegan a estas historias como nós chegamos, porque nós estamos alí. Eu vin moitas veces que o xornalista se nega porque ofrece unha entrevista interesante a un xornalista e o suposto entrevistado vive lonxe. Nas redaccións ocorre moitas veces.

Cal é a realidade mediática en Sao Paulo?

Deus meu! Moi ben: Aínda que algúns compran periódicos, nas periferias a principal fonte de información é a televisión. Estamos contentos porque habemos visto que as informacións que publicamos ás veces inflúen en que as grandes cadeas de televisión traten estes temas. Ás veces pídennos contactos.

J.P. Brito: É de destacar que cando nós escribimos algúns artigos sobre as necesidades dalgún barrio, pouco despois, os empregados do Concello van realizar as reparacións. Estes problemas non se mencionaban noutros medios de comunicación, polo que o noso é unha especie de presión.

Cantos colaboradores tedes e como fixestes a rede?

Deus meu! Moi ben: O ano pasado foron 58 as persoas que escribiron algo en Mural, hoxe somos 80. Hai que ter en conta que é un traballo que se fai en tempo libre e que todos temos outro posto. Reunímonos unha vez ao ano para falar do proxecto.

J.P. Brito: Até hai pouco non era habitual que mozos pobres acudan á universidade. Grazas aos programas sociais impulsados por Lula dá Silva, vivimos un gran cambio en Brasil. Crearon moitas bolsas e nós dúas, por exemplo, fomos á universidade grazas a estas bolsas. Somos os primeiros que teñen estudos universitarios nas nosas familias. A isto tamén responde a axencia mural. Os mozos que chegamos á Universidade soubemos nalgún momento que existía unha axencia composta por mozas como nós, con mozas da periferia que falaban dos nosos barrios dunha maneira interesante.

O voso traballo difúndese nas comunidades?

Deus meu! Moi ben: Ao principio falabamos da periferia para a xente do centro, pero despois de moitas discusións entre nós, empezamos a cambiar iso. Empezamos a escribir para comunidades e a dar a coñecer o noso proxecto. Lanzamos a iniciativa que chamamos Expo Mural. Como moitos cidadáns non teñen conexión a Internet, comezamos a facer convocatorias nos barrios para que a xente lese o material que se traballou na páxina web e pegalo nas paredes da rúa. Recentemente, en Facebook empezamos a facer grupos por barrios para reunir á xente e difundir o material, conseguindo formas máis fáciles de comunicar.

Como está Brasil hoxe en día para facer xornalismo?

J.P. Brito: Moi mal. Hai factores que dificultan o traballo do xornalista. Non teño datos, pero Brasil é un dos países máis perigosos para os xornalistas. O xornalismo en Sao Paulo, Río de Janeiro ou Brasília pode ser máis seguro. Por dicilo dalgunha maneira, o xornalismo máis urbano, nas sedes dos grandes medios, algúns teñen a seguridade de traballar. Pero noutros lugares, como o norte, o nordés e o sur do país, ou onde nós traballamos, os xornalistas son persoas moi simples, con formación, pero que teñen que traballar tamén noutras cousas. A policía é moi violenta e ameaza aos xornalistas. Hai membros que perderon o ollo ao abordar as manifestacións, que ameazaron ás súas familias, ou que tiveron que fuxir de Brasil porque se lles ía a matar. Por citar un caso concreto, a Asociación de Xornalistas de Investigación de Brasil realizou unha película sobre os xornalistas que foron asasinados o ano pasado. Trátase do caso dun xornalista que traballaba na radio, que unha mañá denunciou a corrupción dun político local e que pola tarde foi asasinado cun disparo de arma branca. É terrible e ocorre.

Que outros factores dificultan o xornalismo?

J.P. Brito: Outro é a censura xudicial. Cada vez que se denuncia a corrupción dalgún político, ese político inicia un proceso contra vostede. O xornalista perde diñeiro, traballo, forza... Está a producirse un gran debate social sobre este tema.

E o terceiro factor é a precariedade. Nas grandes redaccións tamén teñen un traballo moi precarizado. Moitos xornalistas non teñen un rexistro formal ou unhas vacacións, son soldos baixos que a xente ten que aceptar por falta de traballo.

Tivestes problemas co poder?

J.P. Brito: Normalmente non tratamos temas de violencia e crimes. O colectivo de xornalistas murais é importante para o seguimento das periferias desde a perspectiva antes mencionada. Existen outros medios de comunicación que fan un seguimento específico doutras temáticas. Por exemplo, en Brasil temos un medio de comunicación moi combativo e potente chamado Ponche, con xornalistas experimentados, para seguir cometendo violacións da seguridade pública e dos dereitos humanos. Nós ás veces, cando temos acceso a informacións relacionadas con estes temas, preferimos dalas a eles, porque o farán mellor.

Brasil atópase nun momento moi interesante xa que se están creando novos medios de comunicación, temos á Agência Pública facendo xornalismo de investigación, hai outro medio que fai xornalismo explicativo a longo prazo, sen preocuparse polo de última hora. É parte deste ecosistema mural.

Como se financian?

Deus meu! Moi ben: Somos unha axencia e cobramos por publicar os nosos contidos noutros medios, Folha de S. No Paulo, por exemplo. Agora buscamos financiamento para crear unha estrutura fixa a través de programas internacionais. Tamén realizamos unha campaña de recadación a través de internet. Estamos a tentar diversificar o financiamento, pero aínda temos moito traballo por facer.

Tamén informan en inglés. Por que?

J.P. Brito: Colaboramos con Global Voices. Alí publican algúns dos nosos textos e tradúcenos a outros idiomas. É importante informarse tamén en inglés, xa que pola contra esta realidade non existe no ámbito internacional.

Para terminar, podedes escoller unha historia que publicastes no Mural?

Deus meu! Moi ben: Hai un ano fomos de estación en estación, cunha regra, medindo a distancia que queda do tren á plataforma. O buraco chegaba a 91 estacións e ás veces aos 40 centímetros de altura. Démonos conta de que había moitos accidentes nos que a xente caía, tres ao día. Diso escribimos unha reportaxe especial con todos os datos encima da mesa. O golpe foi magnífico, xa que a axencia de ferrocarrís tampouco contaba con estes datos. Logo foise a televisión e fixéronse reportaxes sobre o mesmo tema, e o goberno empezou a engadir unhas gomas para arranxar o buraco. Casualidade, as reparacións só levaron a cabo nas estacións do centro da cidade.

J.P. Brito: A historia que fixemos sobre un edificio dunha favela pareceume bonita. Tiña sete pisos, pero primeiro construíuse un, ao cabo de certo tempo outro piso encima, logo outro, logo outro, e así sucesivamente até chegar ao piso de sete pisos. Todo improvisado. A pregunta era: Como é posible que esta casa estea de pé? E fomos con xente que constrúe casas, con traballadores, e o autor ensinoulles as claves. Foi bo.