O ciclista do Splitt 77, Aritz Aranburu, foi o encargado de dar o primeiro gran golpe. Fixo un traballo psicolóxico, levou a Rueda a buscar outros puntos de partida. “E sentinme libre. A miña materia prima é a canción, e moitas veces na estrutura do pop a estrofa lévache á ponte e as pontes á lema. Nun momento dado, cando saias dese riel, podes probar isto e o outro. Non digo que sexa vostede o único que ten que sacalo de alí. Debe ser consciente de que existen outras vías. Non fun a facer cousas que non son previsores. Sen máis, sentinme libre e algo me trouxo aquí”.

Por exemplo, Astinduo foi o encargado de arrincar as cancións a partir dos teclados. “Cada instrumento ten as súas peculiaridades, a súa inercia, e non partir da guitarra levoume necesariamente a outro sitio: eu teño unha maneira especial de cantar e de facer melodías, e creo que iso está no disco, pero que xorde doutros sons. Non porque quería escapar do anterior Rafa, senón porque empecei a ver que así podía chegar a lugares onde non chegaba coas guitarras. O cambio de instrumento é o que me trouxo esta desconexión. Sinto máis libre de romper ese matrimonio”.

Isto influíu na maneira de tocar a guitarra, ás veces utilízaa coma se fose un sintetizador, sen utilizar o seis cordas á vez: “Non o uso como axuda da voz, tiven que cortar as ás para que outros instrumentos enchan ese lugar. Guitarra e piano teñen un amplo abanico armónico. A nota a utilizar para tocar en grupo obrígache a elixir ben. Co seis cordas prodúcese ese choque.”

O divorcio coa guitarra tamén lle sacudiu a cintura; hai cancións que teñen o instinto de ser bailables no disco –Little Cowboy, Nahikari–, que suxiren cal pode ser o camiño para o futuro. “A verdade é que estou bastante bailable. Sacudidos, reflectir os movementos na música non está mal. Tamén no corpo sentín unha liberación, e iso implica movemento. Relaciónoo coa liberdade. Si fóra por min, habería máis guitarras, xa que sempre tiven o costume de facer arranxos para xogar ao barroco. Un oído de fóra tívome que dicir que unha canción non necesita máis”.

Trátase do produtor Jon Agirrezabala, que, con humildade, puxo a súa música no oído do produtor en busca de consellos e, sobre todo, de reflexións. “Diría que o papel de Jon non é tan claro no plano estético. Antes de que lle dese eu o bico, as cancións tiñan ese ton que se ouve. Jon foi facilitador. Fíxome moitas propostas. Eu sabía onde quería chegar e el vía máis claro ese campo, foi o guía nesa dirección que eu deille”. O produtor Rafa Rueda viuse reflectido no espello de Jon. “Aprendín moito. Para min foi un exercicio de humildade. Neste caso, deime conta de que grazas a Jon, o que buscaba estaba máis preto do que pensaba. Eu fixen ese traballo con outros e non fun tan consciente do difícil que é ver moscas no nariz dun cando as ves tan facilmente no nariz dos seus iguais. Agora coñézome mellor a min mesmo”.

Decisións irreversibles: por exemplo, o traballo sobre as estruturas das cancións –como ben demostra a canción Maryana–, ou sobre todo a forma de cantar: o que menos parece que cambiou é a clave desta atmosfera. “De súpeto Jon comentoume que habería que quitarlle a tensión á canción. Que facer para iso, cambiar a melodía ou baixar o ton? E empezar a cantar en ton grave foi como pisar outro planeta por primeira vez. Demostración de devanditas frecuencias gravas. É un exercicio moi fisiolóxico. Dásche conta de que non hai que tirar tanto aire para cantar. Revela o teu instrumento, a voz neste caso. Que forza ten cantar relaxado na miña música. Iso é o máis importante que conseguín. Si descubriuno nos meus anteriores traballos, o resultado sería completamente diferente. Creo que fixen cousas interesantes, pero non se redondearon polo uso da canción. Desde a época de PiLT empecei a traballar noutro campo estilístico, sen facelo ben. Si ás cancións dos primeiros discos baixeille o ton… Pois, cando gravas un disco, xogas coa eternidade. O que fas aí queda para sempre”.

Pero non todas as cancións chegan á eternidade, ten cancións que lle morreron. “Si non fose así, sería un cantautor perfecto. Non todas as miñas cancións son boas. Só vivos. É cuestión de gustos. Talvez morran para min, e para outro non. Algunhas cancións son eternas, outras son mortais, malsanas. Tamén poderiamos facer unha longa lista de abortos”. Dálles vida o directo? “Ou escoitar a gusto, sentirse cerca. O oínte tamén lles dá vida”.

Pero se as cancións poden morrer, cando nacen as cancións? “Eu sempre digo que unha canción non é unha canción ata que se recolle o texto e está ben encaixada”. Pero o fito adoita ser o momento no que sente a necesidade de ensinar, ese momento de incerteza. “Deixo que quede para a eternidade á reacción dos demais”.

Esta vez os oídos dos seus compañeiros percibiron un ton urbano á sonoridad da canción e prestaron atención aos seus amigos. “A cidade está nas palabras, porque a música existía antes que a cidade. A cidade foi a escusa para falar das persoas, de nós. Pero na música había ese ton, algo que se pode definir como un folk urbano. Non son paisaxes bucólicas, pero tamén existen montes, bosques, neones e bares. Cada zona ten o seu propio folk. A miña non lembra á herba, pero tamén ten un folk que é nosa”.

“Entón decidín que todas as cancións levarían os nomes e as historias das persoas, e cos puntos de vista máis diversos posibles. Para iso dixen o abanico de escritores (5-6 escritores). Hai xente que escribe moi diferente, pero todos escribiron que eu estaba na cabeza. Por tanto, a súa escritura tamén cambiaba, e moitas veces é difícil saber a quen pertence cada texto; conséguese así unha unidade singular”.

Tamén che divorciaches de escribir? “Non gozo escribindo tanto como facendo música. Non teño ese nivel de destreza. Os meus textos a miúdo non estiveron ao mesmo nivel que a música. Tiña dúas posibilidades. Algúns din que o máis honesto é escribir o que un ten dentro. Pero que sería mellor para o resultado? Que eu escribise e que o resultado non fose tan bo? Ou propor ese traballo a xente que escribe moito mellor que eu? E apostei polo resultado, pola canción. O importante non son eu, é a canción”.

Esta eternidade require a eliminación de todas as ortodoxias. “Eu creo que todo é cambiante. Non hai nada intanxible si a resultado mellora. Son a opción de crear. Hai xente que só quere a música cando a colle primeiro. Ten o seu encanto. Pero o feito de aceptar o 20 tamén ten o seu encanto, si vaise a buscar algo e conséguese. Ambas son válidas. Podo xogar un momento a ser así, a modo de exercicio. Pero a elección sería favorable ao concepto, non ao resultado. Non expuxen ningunha destas actividades. Sempre estou disposto aos cambios, si son favorables ao resultado”.