“O 8 de marzo sempre foi un día ligado ao movemento obreiro e queremos profundar niso: ser muller e traballador nesa opresión que se cruza. A folga feminista é unha folga; pero neste caso é unha folga que chega dunha folga produtiva a unha reprodutiva”. Son palabras de Naia Torrealdai Mandaluniz, membro de Bilgune Feminista de Bilbao e membro da organización da folga do 8M. Que pasaría si as mulleres quedasen? Valóranse os coidados na sociedade? Somos conscientes da súa necesidade cando imos traballar ou á escola ben vestidos, ben alimentados e sans? Quen fai este tipo de traballos? Na maioría dos casos, as mulleres, algunhas de forma remunerada e outras moitas (a maioría) gratis.

O movemento feminista ha feito un chamamento a todas as mulleres para que acudan aos paros e accións que levarán a cabo o 8 de marzo, ao mesmo tempo que pediron a quen non poden pero subliñan a necesidade da folga que colgue os delantales da xanela. Os organizadores son conscientes de que a moitas mulleres que traballan en tarefas de coidado e outros traballos precarios seralles imposible unirse fisicamente á folga. En consecuencia, buscáronse distintas formas de dar visibilidade e apoio, tendo en conta que a situación de cada unha das mulleres é diferente. Din que a folga feminista deste ano é o comezo dun longo proceso, que por desgraza aínda quedan moitos anos de loita, e o primeiro paso é dar visibilidade e valor ás tarefas de coidado e ás mulleres que traballan nelas.

Falamos da feminización dos coidados e doutras cousas con Silvia Cony Haydee Rivas, membro da asociación Munduko Emakumeak. Está orgulloso de que na folga feminista denúnciese en voz alta e con firmeza a precarización das tarefas de coidado. Subliñou a importancia de facer folgas de vixilancia como medio eficaz para denunciar e visibilizar a situación, para presionar á sociedade e ás institucións, entre outras cousas. Así mesmo, asegurou que os empregados do fogar de pago que realizan labores de vixilancia están a traballar tanto no longo como no profundo proceso de toma de conciencia da súa situación. En primeiro lugar, “si non somos donos dos nosos dereitos, prevalecen o medo e a presión. A maioría das mulleres que traballan nas casas como farois son migrantes, moitas delas están sen papeis e, como non son titulares dos seus dereitos, están aterrorizadas. Como se unirán á folga se moitos non teñen nin descanso?”. Ademais dos paros, subliñou a importancia das ideas como colgar o mandil ou levar un brazalete azamboado, aínda que sexa simbólicamente, porque visibilizar os traballos de coidados é imprescindible para sensibilizar á sociedade e empezar a cambiar a situación.

Os coidados son traballos privatizados que se realizan moitas veces en casa, o que dificulta que se saiba o que pasa. A miúdo, ademais da muller coidadora e a persoa maior, ninguén coñece a situación. Estas mulleres que veñen do estranxeiro a traballar, ademais de soster a súa vida no País Vasco, teñen que manter a súa familia no seu propio país e prodúcelles unha tripla presión: a do seu xefe, a da súa familia, e a delas mesmas. Son vítimas da explotación, das interminables actividades laborais, da necesidade de traballar sen descanso, do medo e da soidade, nunha situación de precariedade extrema. Haydee Rivas, da Asociación de Mulleres do Mundo, fixo un repaso aos abusos sexuais, a violencia, as enfermidades e a xenofobia.

Haydee Rivas dá moita importancia ao feito de que os traballadores de casa esteamos empaquetados: “Non irás soa a primeira vez a unha manifestación onde hai miles de persoas, o apoio dos teus amigos, compañeiros e compañeiras é necesario para atrevernos e loitar pola túa situación”. Considera que garantir a colectividade na folga e favorecer a diversidade -raza, corpo, país, etc.- é unha premisa imprescindible. Aínda que nos últimos anos traballou nun proceso de empoderamiento profundo, sabe que moitas das mulleres migrantes e non migrantes que traballan en coidados non teñen coñecemento dos seus dereitos e que, por tanto, están limitadas a realizar paros, reivindicar os seus dereitos, a defenderse na rede. Reivindicou a necesidade de chegar a esas mulleres e protexelas no seu proceso, aínda que é consciente de que é unha tarefa complicada e difícil. A pesar das duras condicións nas que se enfrontan as mulleres, Haydee Rivas está orgullosa de que cada vez máis están a participar en asociacións, enredándose e facéndose valer os seus dereitos e a súa situación grazas ao apoio mutuo: “Somos protagonistas, cada vez máis”, di contento.

Haydee Rivas lembra aos homes: “É necesario, sobre todo, que os homes se dean conta de que si non fose polo traballo de coidados, a vida non podería prosperar e que hai que compartila entre todos”.

Este 8 de marzo, diferente

Preguntada polas diferenzas do 8 de marzo deste ano con respecto a anos anteriores, Leire Murguialday, membro da Asemblea Feminista de Donostia, fálanos de: “O ano pasado tamén levaron a cabo algúns paros, pero este ano xa puxemos en marcha un proceso e iso é o máis importante, o mesmo proceso que estamos a traballar para organizar a folga feminista. Até agora o 8 de marzo foi un día festivo e este ano queremos facer ver que ademais de ser un punto de encontro para as mulleres, tamén é un día de loita”. Organizáronse de forma descentralizada para a folga de Hego Euskal Herria. Nos últimos meses celebráronse asembleas abertas e participativas en pobos e cidades, e segundo as posibilidades e forzas de cada lugar levouse a cabo a organización da xornada de folga, as actividades tamén serán diferentes. O movemento feminista de Euskal Herria considerou imprescindible ter en conta a idiosincrasia de cada comarca, e por iso, co mesmo obxectivo, impulsan a acción e a organización autónoma, para que haxa unha coordinación xeral cun grupo de traballo que canalice a rede nacional. Con todo, a proposta é a mesma para dous momentos do día: Ás 12:00 actividades e á tarde manifestación.

Murguialday definiu como “accións desobedientes” as que levarán a cabo aquí e alá. Torrealdai engade: “Esta folga feminista distínguese das folgas habituais porque non son os sindicatos os que chaman a folga, senón os movementos feministas coa alianza sindical”.

Manifesto “Emakumeok* planto”

Baixo a lema Emakumeok* planto, o movemento feminista de Euskal Herria fixo un chamamento á folga nos ámbitos de traballo, estudo, coidado e consumo. No manifesto dise: “O ano pasado, en máis de 70 países, as mulleres* lanzaron un chamamento á folga internacional de mulleres* fronte a un mundo que xera múltiples formas de violencia e desigualdade contra as mulleres*. O 8 de marzo deste ano o movemento feminista de Euskal Herria quere sumarse á reivindicación Emakumeok*, para denunciar o sistema capitalista, racista e heteropatriarcal que nos domina e oprímenos. Este día será o punto de partida dun longo camiño. Nese camiño, teceremos novas alianzas, unindo e coñecéndonos, repensando as nosas loitas, construíndo novas resistencias e liberándonos do mundo que nos marxina, sempre co obxectivo de crear unha alternativa feminista”.

Os organizadores puxeron un asterisco á palabra muller e deron a seguinte explicación: “Utilizaremos a denominación de muller, pensando que na folga feminista do 8 de marzo é válida para a articulación política, aínda que máis aló do sistema binario de xénero somos diversos corpos, traxectorias, vivencias, capacidades e identidades (bolleras, trancas…)”.

Homes no M8

Nas asembleas de organización non reflexionaron sobre cal debe ser o papel dos homes o 8 de marzo, porque consideran que é un traballo dos homes e non do movemento feminista, e subliñaron que os homes teñen que ser aliados, é dicir, “os suxeitos somos, deben entender que é unha folga das mulleres, que eles non teñen que facer folga”.

12 pistas mirando ao M8

A Asociación de Homes pola Igualdade de Xénero (AHIGE), con sede no Estado español, deu unha serie de consellos aos homes. Difundíronse moito nas redes sociais e trouxemos aquí a versión en eúscaro. A continuación as 12 recomendacións:

- Si es pai ou nai ocúpasche dos teus fillos e fillas e axuda tanto á discusión como á folga de estudantes (na asociación de pais, na escola...).
- Si es amigo, podes coidar dos nenos dos teus amigos.
- Si es compañeira, podes ofrecerche para ampliar a folga de mulleres* no teu centro de traballo, apoiarche, realizar servizos mínimos ou traballar con mulleres* colaboradoras. Podes destinar o salario do día ao movemento feminista ou organizar unha caixa de resistencia para a folga de mulleres* no traballo.
- Si es o xefe da empresa, solidarizarche coas mulleres que traballan na túa empresa* e evitar a represalia, as molestias e os problemas.
- Si es estudante, protexe o paro das mulleres* compañeiras que non van ir á escola e dos estudantes.
- Si es profesor/a, o 8 de marzo non pases a lista. Lembra, o erro dos teus alumnos está xustificado: están na rúa gritando “están a matarnos” e gritando “queremos vivir”.
- Si na túa familia, no grupo de convivencia ou na contorna afectiva hai quen necesita coidados, empeza a preocuparse a partir dese día polo traballo que habitualmente desempeñamos as mulleres*.
- Se tes relacións sexuais afectivas cunha muller*, o 8 de marzo facilítaslle toda a axuda necesaria para estar na rúa.
- Difunde a mensaxe entre todos os teus amigos e equipos. Si es militante, lévache ao teu espazo político.
- Non consumas nos comercios. Úneche á folga de consumo.
- Se vas ás mobilizacións o 8 de marzo (o que significa que en situacións anteriores non hai mulleres* que necesiten o teu apoio na túa vida), ponche no reverso, sen dar unha orde, e sen intención de corrixir a manifestación, cunha actitude de apoio.
- Antes e despois da folga podes reunirche con outros homes para reflexionar xuntos sobre as masculinidades, facer un traballo persoal e colectivo, concienciar sobre os vosos privilexios e dar pasos cara a unha sociedade libre de dominación.

O obxectivo é cambiar todo o modelo de sociedade

O movemento feminista propón unha folga feminista que supere todas as fronteiras. As reivindicacións van máis aló do mundo laboral, quere reformularse o concepto de traballo e para iso aposta por un paro vinculado ás obrigacións de coidado e o consumo. No manifesto di: “O conflito laboral e social que estamos a vivir non se solucionará nunca se non nos fixamos no campo reprodutivo. Queremos readecuar o espazo que ocupan as mulleres* na rúa, en casa, no traballo e no espazo íntimo. A nosa loita atravesa o ámbito laboral, político, vital e económico. Isto non é unha folga de defensa: sairemos á rúa con propostas políticas que cambiarán todo o modelo!”.

Modelos de folga feminista a nivel internacional

Islandia, 1975 O 90%
das mulleres fixeron
folga en 1975, en Reykjavi máis de 25.000 mulleres tomaron as rúas. No conxunto do país, o 90% das mulleres secundaron a folga. Os bancos, as escolas, as fábricas e os comercios tiveron que pecharse, é dicir, paralizouse o país. Como consecuencia diso, os homes tiveron que quedar nas tarefas de vixilancia e custodia da vivenda.

Trátase do modelo de folga que máis se aproxima aos obxectivos do movemento feminista de Euskal Herria. Aínda que aínda queda moito traballo por facer para facer unha folga feminista deste tipo, este é o primeiro paso, e despois do 8 de marzo continuarán traballando para “denunciar a precariedade das mulleres en diferentes ámbitos”.

O 29 de marzo de
2012, a Marcha
Mundial das Mulleres de Euskal Herria convocou unha folga no balcón baixo a lema Amantalak, emakumeok kalera, para denunciar a situación precaria das tarefas de coidado e feminización da pobreza. “Podemos dicir que foi o antecedente da actual folga feminista”, afirma Naia Torrealdai, unha das organizadoras da deste ano.

O movemento Países Cataláns,
Vaga de totes 2015,
que se está dando nos Países Cataláns, Vaga de totes (A folga de todos), foi un exemplo para o movemento feminista de Euskal Herria. Organizaron numerosas conferencias e actividades en Euskal Herria e existe unha estreita relación entre os movementos.

Vaga de totes celebrouse o 19 de maio de 2015 en diversas cidades, pobos e barrios da localidade. A folga de todas e todos pretende cuestionar o modelo clásico de folga xeral e facer unha crítica feminista do traballo, visibilizando os traballos reprodutivos que historicamente realizaron as mulleres e que son o soporte do sistema actual e da vida.

Polonia, 2016 No
país
europeo polo dereito ao aborto as mulleres vestíronse de negro e abanicáronse as bandeiras negras. Deixaron de ir ao traballo e á escola e chamaron en contra da lei do aborto que había no camiño. A lei prohibiría abortar.