En Hegoalde, o eúscaro vive entre dúas oportunidades: “O eúscaro perderase porque os que sabemos non o facemos...” de Joxan Artze e “o que non o faga en eúscaro saberá por que non o fai, pero o que non o fai non me deixa falar en eúscaro” de Bitoriano Gandiaga.

En Iparralde, pola súa banda, analizamos o eúscaro nesta última bulta, no distrito de BAM, entre outros. A situación do eúscaro a partir do Bidasoa é diferente, por lei e por lei. Esta situación resúltame máis difícil de describir.

O eúscaro, ademais de ser unha cuestión social, paréceme unha cuestión psicolóxica en Iparralde. Un profesor dunha aldeíña da montaña dixérame recentemente: “Aitatxi-amatxi fálalles en eúscaro aos seus netos e estes respóndenlles en francés. Os pais están na gloria, crendo que os seus fillos falan en eúscaro…”.

Hai pouco tempo, cando se falaba do “problema vasco”, utilizouse a expresión “fronteira psicolóxica” para referirse á diferenza entre Norte e Sur. Ríame, porque o “problema” se resolvía en dúas palabras. Agora, no que se refire ao eúscaro, teño a sensación de que chegou a ser unha “cuestión psicolóxica”.

O eúscaro non foi até hai pouco a lingua das elites, nin en Hegoalde, nin en Iparralde. Bo, en Iparralde está moi lonxe de ser así. A educación “impresa” de Francia introduciu na cidadanía a glotofobia ao eúscaro, tanto no referente ao eúscaro como no que “ouriñan” en francés.

Transcorreu un ano desde a constitución da Mancomunidade Única de Iparralde. Alguén cre que os altos cargos desta institución –a maioría– teñen o eúscaro como o mesmo nivel –o mesmo dereito– que o francés? Pois si é así, el non vive aquí, ou eu “non son de aquí”.

“Proba diso?”, pode preguntarme alguén. Evidentemente, a miña proba non é como unha enquisa sociolóxica. Falo do que vivo. E non me refiro á experiencia do que non é patriota, senón patriotas. Non na miña actividade, prefixo, porque o vasco –sexa ou non patriota– fala comigo en eúscaro. “Falsa plus!”.

Non, non… me refiro á actividade que o vasco de “elite” ten cada día con respecto ao “frantximent”. Dependente totalmente. Exemplo da glotofobia que a República introducirá no (in)consciente colectivo.

En calquera caso, aproveitamos a ocasión para enviarlles un saúdo a todos aqueles que traballan con entusiasmo polo eúscaro: ikastolas, escolas nocturnas, radios, boretas e BAM. A miña aprobación, sen dúbida.

Cada un vive o seu afronto. Eu vivo a situación do eúscaro en Iparralde como unha especie de esquizofrenia. Je t’aime… moi non plus de Serge Gainsbourg e Jane Birkin no fío e o bulebule da canción. É dicir, “eu ámoche, eu tampouco”. n